De zwangere Sona (29) werd doodgereden door konvooi van premier Armenië, chauffeur nog steeds vrij

Jerevan, 26 april 2022. Iets na zessen heerst er de gebruikelijke avonddrukte in de historische hoofdstad. Ook voor Sona Mnatsakanyan (29), eigenares van een techbedrijf, zit de werkdag erop. De vermoeidheid weegt zwaarder dan normaal: Sona is ruim zeven maanden zwanger. Op de Paronjan-straat springt haar voetgangerslicht op groen.

Terwijl Sona oversteekt, komt er plotseling een autocolonne met blauwe zwaailichten aangescheurd – zwarte SUV’s met geblindeerde ruiten, geflankeerd door witte landcruisers van de verkeerspolitie. Uit metingen zal blijken dat ze met ruim 108 km/h door de bebouwde rijden. Sona schrikt en deinst instinctief terug.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Een verkeerscamera legt vast hoe de voorste wagen, een witte Toyota Prado, haar vol raakt. Tot afschuw van omstanders belandt Sona tientallen meters verder tegen een stoeprand. Zonder vaart te verminderen zoeft de rest van het konvooi voorbij. De ambulance is snel ter plaatse, maar het mag niet baten. Bij aankomst in het ziekenhuis zijn Sona en haar ongeboren kind al overleden. 

Mijn pompoentje

Sona’s partner, Ashot Vardanyan, plaatst een emotioneel eerbetoon op Facebook. “We gingen door het leven met een glimlach. Nu probeer ik, alleen, door de tranen heen te glimlachen.” De twee hebben elkaar, vlak voor de zwangerschap, leren kennen tijdens een symposium. Het is liefde op het eerste gezicht. Ashot roemt de ondernemersgeest van zijn prille geliefde, die behalve een succesvol bedrijf ook een stichting heeft opgezet die scholen bouwt voor kansarme kinderen. “Voor mij was ze mijn pompoentje, de zachtste persoon die ik kende,” schrijft Ashot. “Gisteren stierf ze na een aanrijding, samen met onze dochter.” 

Het ongeval veroorzaakt een schokgolf in Armenië, vooral wanneer blijkt dat de colonne niemand minder dan premier Nikol Pashinyan heeft vervoerd, op weg naar een vrij onbeduidend partijoverleg. De chauffeur is Aram Navasardian (51), majoor bij de verkeerspolitie. Pashinyan hult zich in stilzwijgen over de tragedie, terwijl zijn stafchef de woede aanwakkert door te stellen dat het ‘protocol’ is om door te rijden en dat stoppen een ‘verkeersopstopping’ zou veroorzaken.

Politiek beladen

De stoep waar Sona is overleden verandert snel in een gedenkplaats. In de zee van knuffels, bloemen en waxinelichtjes, ook een bord met een foto van de premier en de tekst ‘moordenaar’. Het incident is meteen politiek beladen. Oppositiepartijen en analisten eisen de kop van Pashinyan. Want dankzij hem heeft de chauffeur te hard gereden. Dankzij hem is het konvooi niet gestopt. Zonder zijn ‘protocol’ zou Sona nu een moeder zijn geweest. Daarentegen vindt de regeringspartij dat de oppositie de situatie uitmelkt. Sona’s vader, zelf een trouw Pashinyan-stemmer, bevestigt dat de premier hem telefonisch heeft gecondoleerd en een grondig onderzoek heeft beloofd. De teleurstelling laat niet lang op zich wachten…  

Zo blijkt dat het cruciale radioverkeer tussen de auto’s niet is opgeslagen. ‘Technische storing’ luidt de uitleg. Bovendien doet de politie kennelijk niets met de verklaringen van ooggetuigen als journalist Samvel Martirosian, die de colonne Pashinyans ambtswoning heeft zien verlaten en het gedrag van de verkeersagenten als ‘roekeloos’ omschrijft. “Hysterisch schreeuwend drukten ze andere voertuigen van de weg om ruim baan te maken voor de premier.” Het is geen ongebruikelijk gedrag. Op social media circuleren talloze video’s van Armeense verkeersagenten die zich als verkeershufters gedragen.

De politie biedt majoor Aram de gelegenheid om zich om te kleden en uitgebreid te ‘helpen’ bij het sporenonderzoek voordat ze hem arresteren, voor het overtreden van de Verkeerswet. Hij beweert dat hij wel is gestopt om het slachtoffer bij te staan. Het is aantoonbaar gelogen. Toch mag hij na een korte verklaring gaan. Twee weken later pakt de politie Aram weer op, nu voor het verlaten van een plaats van een ongeval. Maar een dag later staat hij weer op straat.

'We moeten het opnemen tegen het hele staatsapparaat. Zonder vriendjespolitiek had die politieagent allang in een cel gezeten'

Voor Sona’s nabestaanden is het duidelijk dat de chauffeur ‘hulp van hogerhand’ krijgt. “Het lijkt erop dat we het tegen het hele staatsapparaat moeten opnemen,” zegt Sona’s oom Grigor Mnatsakanian voor de Armeense televisie. “Zonder vriendjespolitiek had die politieagent al lang in een cel gezeten.”

Doofpot

Gesteund door de onverschrokken advocaat Raffi Aslanian gaan de nabestaanden het gevecht aan. In juli 2023 is er het eerste succesje wanneer het Gerechtshof bepaalt dat er een nieuw onderzoek moet komen naar de ‘verdwenen’ geluidsopnames en een mogelijke doofpotaffaire. Maar in september 2024 laat het Openbaar Ministerie de zaak tegen chauffeur Aram plots vallen wegens ‘gebrek aan bewijs’. Maar na een nieuw bezwaar van Aslanian dwingt een hogere rechtbank het OM toch om de zaak op te pakken.

Dat gaat duidelijk niet van harte. Drie van de vijf laatste zittingen zijn afgelast, onder andere door ‘gezondheidsklachten’ van advocaten. Wanneer de raadsheren wel verschijnen, traineren ze de boel door dezelfde getuigen herhaaldelijk en eindeloos te ondervragen. De verdediging probeert tijd te rekken tot de zaak in 2027 verjaart, zegt de (mannelijke) rechtsgeleerde Karen Vrtanesyan. “Als het slachtoffer familie van premier Nikolyan was geweest, hadden we wekelijks zittingen gehad.”

Tot overmaat van ramp is de vorige zitting, begin maart, stilgelegd nadat Sona’s oom Grigor buiten de rechtbank onwel is geworden. Ondertussen hebben de burgers van Jerevan op 26 april, wederom, een wake gehouden voor Sona en haar ongeboren dochter. Een deelneemster vindt het ‘onverkropbaar’ dat de bestuurder nog steeds vrij rondloopt. “In dit klimaat van straffeloosheid kan een ieder van ons de volgende Sona Mnatsakanyan zijn.”

Moord in Armenië 

Volgens de Armeense overheid is het aantal geregistreerde misdrijven vorig jaar licht gedaald. Het overgrote deel van de ruim veertigduizend zaken betreft lichte vergrijpen. Opvallend is dat het aantal moorden juist wel is gestegen: van 55 naar 63. Met drie miljoen inwoners heeft Armenië daarmee een moordcijfer dat keurig schommelt rond het gemiddelde voor Europese en Aziatische landen.