Indonesië naar het WK: maakt Kluivert een nieuw mirakel mogelijk?

“De Hongaren krijgen de wedstrijd niet cadeau,” roept de heer F. van Bommel, reisleider van de Nederlandsch-Indische Voetbal Bond, in aanloop naar het WK van 1938. Het optreden in Frankrijk is nog altijd het enige in de Indische voetbalgeschiedenis, maar daar moet rap verandering in komen. Werkelijk alles moet wijken voor plaatsing voor het WK van 2026.

Voor het eerst doen er 48 landen mee aan de eindronde, dé kans voor de Aziatische voetbaldwerg om zich tussen de voetbalelite te scharen. Patrick Kluivert is onlangs benoemd tot nieuwe bondscoach en al eerder is gepoogd de selectie te versterken. Zo’n beetje iedere Eredivisievoetballer die ooit een potje sambal heeft geopend, is welkom om de droom te realiseren.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Zo konden doorsnee-spelers met iets van Indonesische wortels – zoals Eliano Reijnders (PEC Zwolle), Calvin Verdonk (NEC) en Dean James (Go Ahead Eagles) - plots uitgroeien tot international. Dat ging in aanloop naar het WK van 1938 toch even anders…

Nazi-Duitsland 

Nederlands-Indië is op het toernooi in Frankrijk de vreemde eend in de bijt en is gekoppeld aan het ijzersterke Hongarije, maar reisleider Van Bommel denkt dus dat een verrassing tot de mogelijkheden behoort. Een keuzecommissie heeft de sterkst mogelijke selectie bij elkaar gezocht en aan de voorbereiding schort het niet. Twee maanden vóór het toernooi stapt de ploeg al op de boot naar Europa.

Diezelfde reis hadden de beste voetballers van Nederlands-Indië tien jaar daarvoor ook al gehoopt te kunnen maken. De Hollandse kolonie wilde dolgraag een voetbalelftal afvaardigen voor de Olympische Spelen van 1928 in Amsterdam. De regels staan dat ook toe, kolonies mogen deelnemen, míts het moederland daarmee instemt. En dat doet Nederland niet. “Het zou het onafhankelijkheidstreven maar kunnen aanwakkeren. Op verzoek van de Nederlandse regering werd Indië deelname geweigerd,” schreef Paul Arnoldussen in een boek over de Amsterdamse Spelen. 

Tien jaar na dato is niets te merken van die kinnesinne en wordt het Indische gezelschap met open armen ontvangen op het treinstation van Den Haag. Sterker nog: met behulp van de Nederlandse voetbalbond, die zelf ook een team mag sturen naar het WK in Frankrijk, is een voorbereiding in elkaar gedraaid. De zomer wordt na het WK besloten met een onderlinge interland in Amsterdam, maar dat zijn zorgen voor morgen. 

Eerst moeten beide elftallen proberen geen modderfiguur te slaan in Frankrijk. Het team van Nederlands-Indië heeft nog voordat er tegen een bal is getrapt een fraaie primeur in handen: het is de eerste Aziatische deelnemer in de nog prille WK-historie. Maar daar heeft het bijzonder weinig voor hoeven doen, behalve op de boot stappen. In de kwalificatie moest worden afgerekend met Japan, China en Amerika, maar al die landen trokken zich terug.

Misschien omdat ze geen trek hadden in weer een WK in Europa. Argentinië had zich ook gekandideerd en Zuid-Amerika was eigenlijk ook aan de beurt, maar de Europese grootmachten zagen zo’n lange reis niet zitten. Nazi-Duitsland viel af en daardoor werd massaal gestemd op Frankrijk. Kwalificatie kreeg Nederlands-Indië dus cadeau, maar de andere kant van de medaille is dat de natie ter voorbereiding geen fatsoenlijke wedstrijd heeft gespeeld. De landelijke competitie stelt ook weinig voor, dus hoe moet er een selectie worden geformeerd? 

Rijsttafels en sambal

In februari 1938 mogen de beste voetballers van het land zich melden in Soerabaja. Een team van Oost-Java speelt tegen een mix van spelers uit West- en Midden-Java, de Technische Commissie kijkt met een notitieblok op schoot naar de verrichtingen op het veld. Volgens de Java Bode is het een grote teleurstelling. Beide teams vormen geen eenheid en de spelers vallen vooral op door hun gebrek aan conditie en kunde.

Het is geen keuze uit luxe, maar twee maanden later stapt er toch een WK-selectie op de boot naar het Italiaanse Genua. Het laatste stukje naar Nederland gaat per trein. “In een echt Hollandsch miezerig regentje zijn de Indische voetballers de 18e mei om kwart over tienen ’s morgens in Den Haag aangekomen,” meldt het Algemeen Dagblad. “Een paar honderd enthousiasten zorgden op het perron en buiten onder de kap van het station voor een zeer hartelijk welkom door het gezelschap met een luid hoera te begroeten.”

Reisleider Van Bommel vertelt dat de tocht uitstekend is verlopen. “In de eerste plaats waren daar natuurlijk de gezamenlijke maaltijden met de Indische rijsttafel, aangevuld met Europeesche voeding.” Bovendien konden de zeventien voetballers dagelijks trainen aan boord, dus daar kon het allemaal niet aan liggen. Van Bommel: “Zelden heb ik een dusdanig gezelschap bijeen gezien, dat zo homogeen was, waarbij allen zich zo uitmuntend met elkaar konden verstaan.”

In 1928 worden de voetballers geweerd uit Amsterdam. Men is bang dat de ploeg het streven naar onafhankelijkheid van de kolonie zal aanwakkeren

Namens de KNVB heeft bestuurder Karel Lotsy een voorbereiding bedacht met oefenwedstrijden tegen HBS, Haarlem, DFC en Sparta. Slapen doen ze in Hotel Duinoord in Wassenaar en ook daar is het bezoek uit Indië van harte welkom. “Een aardig moment was het, toen de juffrouw van de huishouding tussen de voetballers plaatsnam en informeerde aan welke sambals men de voorkeur geeft, waarbij bekende rijsttafellekkernijen werden opgesomd,” zo komen de Nederlandse krantenlezers te weten. De selectie bezoekt in Amsterdam de oefeninterland tussen Nederland en Schotland en dan is het begin juni tijd voor het vertrek naar Frankrijk. 

Klein en tenger

Bestuurder Lotsy heeft nog geprobeerd de wedstrijd van Nederlands-Indië naar de Rotterdamse Kuip te verplaatsen, maar daar hebben de Hongaren logischerwijs geen interesse in. Eén misstap en het WK is voorbij, want er wordt niet gespeeld in poules, het is gelijk knock-out, de zestien deelnemende landen beginnen met een achtste finale. En daarin gaan de Hongaren dus niets cadeau krijgen, bluft reisleider Van Bommel. Maar niemand weet waar dat optimisme op is gebaseerd.

Hongarije behoort tot de topfavorieten op het WK, in tegenstelling tot Nederlands-Indië. Mo Heng Tan, Achmad Nawir, Hong Djien Tan, Suvarte Soedarmadji, Frans Meeng; het zijn allemaal volslagen onbekende namen in de voetballerij, al zegt dat niet altijd alles. 

Reims is zondag 6 juni uitgelopen voor het WK-debuut van Nederlands-Indië. Volgens de archieven zitten er 20.000 liefhebbers in het Vélodrome Municipal, op korrelige beelden lijken alle stoeltjes rond de sintelbaan bezet. De Aziaten staan trots in het gelid voor het volkslied en dat is… het Wilhelmus. En ook Nederlands-Indië treedt aan in een oranje shirt, maar brullen zoals een leeuw lukt niet. Een kwartiertje houdt de underdog stand, dan hebben de Hongaren met twee doelpunten het verzet wel gebroken. Voor wie daar nog aan twijfelt: na een half uur is het al 4-0. De WK-droom is nog voor de rust ruw uiteengespat. 

De Hongaren sparen hun krachten en houden de benen het tweede bedrijf stil. Dat is de voornaamste reden dat de teller stokt bij 6-0. ‘Een eervolle 6-0 nederlaag van Indië,’ kopt de Sumatra Post. De commentaren in de Hollandse kranten hebben echter een andere toon. “Wat zijn de Nederlandsch-Indische Oranjehemden klein en tenger, zoo uit de hoogte gezien en met de Hongaarsche reuzen vergeleken,” schrijft het Algemeen Handelsblad.

Ook Het Vaderland begint over de fysieke verschillen. “De ploeg heeft verloren, doch niet door gebrek aan voetbalcapaciteiten, noch door gebrek aan geestdrift of door slechte techniek doch uitsluitend door het feit dat de Indische spelers voor dit internationaal voetbal en speciaal voor de stevige Hongaren, te klein en te licht zijn. Het gemiddeld gewicht van de Indische spelers ligt tusschen de 55 en 60 kg, dat van de Hongaren is ongeveer 80 kg.”

Overigens doet het ‘grote’ Oranje het maar ietsje minder slecht dan hun Aziatische broeders. Beb Bakhuijs mag vanwege zijn profstatus niet deelnemen en zonder de sterspeler is het een kansloos verhaal tegen Tsjecho-Slowakije: 3-0. Voor beide Oranjes houdt het WK dus na één toernooidag op. 

Te zachte bal

Daarmee is de voetbalzomer nog niet ten einde, want er stond nog een onderlinge ontmoeting open en die is vanuit beide perspectieven misschien nog wel waardevoller dan de affiches op het WK. De partij moet vooral dienen als smeermiddel om de onderlinge verhoudingen te verbeteren. Of zoals De Tijd begin 1938 schrijft: “Het Indische elftal speelt dan in een prachtig stadion voor vele duizenden toeschouwers, in een sfeer, welke men zich niet beter zou kunnen wenschen.”

Toch slaat de twijfel in de daaropvolgende maanden toe. Vanuit Nederland is een officiële uitnodiging verstuurd aan de collega’s uit Indië, maar snel daarna volgt een telegram met de tekst dat men ‘liever nog even afwachtte’ om de wedstrijd definitief in te plannen. De ontmoeting is vanuit voetbalromantisch oog prachtig, maar zit het volk er wel op te wachten, zo vlak na het WK? Is het geen gevalletje mosterd na de maaltijd? En is er iemand geïnteresseerd in een ploeg die waarschijnlijk dronken wordt gespeeld door de Hongaren?

De Hongaren sparen hun krachten en houden de benen het tweede bedrijf stil. Dat is de voornaamste reden dat de teller stokt bij 6-0

Dat ze in Nederlands-Indië alle moeite hebben een behoorlijke selectie samen te stellen, wordt bewust uit de Nederlandse kranten gehouden, straks koopt er helemaal niemand meer een kaartje. Een wedstrijd in een leeg Olympisch Stadion zou een doemscenario betekenen. Maar wat als Nederlands-Indië toch sterker blijkt dan verwacht en het grote Nederland voor schut zet? Het zou gezichtsverlies zonder weerga opleveren. Met andere woorden: de vraag is gerechtvaardigd of deze wedstrijd wel een goed idee is, zoals in eerste instantie werd gedacht. 

Het probleem van het eventuele gebrek aan publieke belangstelling wordt vakkundig getackeld: het duel gaat plaatsvinden op een dag dat het Olympisch Stadion al is gevuld voor de Olympische dag op 26 juni. Dat is weliswaar al drie weken nadat het WK voor beide landen is geëindigd, maar dat moet dan maar. Reisleider Van Bommel heeft er in ieder geval veel zin in en noemt de ontmoeting van ‘zeer groot nationaal belang’. In Frankrijk is een harde Europese voetballes geleerd, wie weet kunnen de lessen al in de praktijk worden gebracht tegen Nederland.

In vooral fysieke zin waren de Hongaren superieur, maar de Indische voetballers voeren nog een argument aan voor hun oorwassing: het speeltuig. Dat was naar hun mening veel te zacht, vertellen ze de Hollandse bondsbestuurder Lotsy. “De bal was te week geweest. In Indië spelen we met een harde bal, deze bal was met de vuist in te drukken.” De Franse scheidsrechter was niet vatbaar voor de protesten, er werd gewoon gespeeld met het leder dat de Hongaren hadden uitgekozen. Lotsy doet daarom een belofte voor de aanstaande oefenwedstrijd in Amsterdam. “Als jullie tegen Nederland spelen, mogen jullie de bal uitkiezen.”

Kat en muis 

Het Olympisch Stadion zit 26 juni tjokvol voor de toch wel beladen interland. Een te zachte bal kan geen excuus zijn, maar alle vrees voor een stunt gaat snel liggen. Nog vóór de aftrap blijkt de wedstrijd namelijk al geslaagd voor de gasten die aantreden in het oranje (Nederland in het wit). Het decor is inderdaad prachtig voor de bezoekers, precies zoals een half jaar geleden al was geschetst, maar nu ze vooraf ook nog een handje krijgen van prins Bernhard komt deze dag met stip bovenaan te liggen in ieders herinneringenlaatje. Het Amsterdamse publiek, 50.000 toeschouwers sterk, krijgt een parodie op een voetbalduel voorgeschoteld. Het Vaderland: “Van een wedstrijd in den waren zin des woords is eigenlijk in de volle zes kwartier alleen maar de eerste vijf minuten sprake geweest. Voor de rest was het een spelletje van kat en muis.” 

Nederlands-Indië blijkt fysiek ook niet opgewassen tegen het Nederlands elftal, vooral het gebrek aan lengte is een groot obstakel. De Indiërs meten gemiddeld 1.60 meter, meerdere keren wordt de kleine keeper verschalkt met een boogballetje. De Europeanen verbazen zich over het gebrek aan oppositie, ze hoeven zich nauwelijks in te spannen om met 9-2 te winnen. Hoe kan het dat Hongarije ‘slechts’ met 6-0 won van deze ploeg? Waarschijnlijk doordat de Hongaren de krachten hebben gespaard, maar lang wordt er niet doorgepraat over het gebrekkige spelniveau van de Indiërs.

Ondanks de uitslag voelt de wedstrijd voor iedereen als een overwinning. “We mogen gerust aannemen, dat de symboliek, in den geest van de eenheidsgedachte van ons Rijk, een grote rol heeft gespeeld,” schrijft Het Vaderland. De Indische pers gooit daar nog een flinke scheut saté bovenop. “Bijzonder hartelijk was de houding van het Nederlandse publiek. De daverende toejuichingen bij de begroeting, de hartelijke aanmoedigingen, ze zullen den Indischen gasten in prettige herinnering blijven. En stellig geldt dit voor het uitstapje naar Europa in zijn geheel. Moge een revanche in Nederlandsch-Indië in de naaste toekomst mogelijk zijn!” 

Sportief gezien was het met kansloze nederlagen tegen Hongarije en Nederland een expeditie om snel te vergeten, maar zo werd het voor de Indiërs dus alsnog een voetbalzomer voor de eeuwigheid. 

1938 blijkt eendagsvlieg 

Achteraf gezien was de 6-0 nederlaag tegen Hongarije geen schande, ook Zwitserland en Zweden hadden niet veel te vertellen tegen de sterke Hongaren, die pas in de finale hun meerdere moesten erkennen in Italië. Het optreden op het WK van 1938 is vooralsnog het enige in de Indische voetbalhistorie. Alleen doelman Mo Heng Tan zou na die Frans/Hollandse voetbalzomer nog eens in actie komen voor het nationale team, voor de rest is het bij die ene periode gebleven. En die revanche tegen het Nederlands elftal?

Het zou tot 2013 duren voordat de Indiërs een nieuwe kans kregen, maar in Jakarta klaarde Oranje het klusje geroutineerd: 0-3, twee treffers van Siem de Jong, eenmaal van Arjen Robben. De vrouwenelftallen oefenden vorig jaar nog wel tegen elkaar, maar wederom kregen de Indiërs niet hun in 1938 gewenste revanche. Oranje won met niet minder dan 15-0… Hopelijk slaagt Patrick Kluivert in zijn missie om Indonesië naar het WK van 2026 te leiden, het zou een magnifiek podium zijn voor een nieuwe Nederland-Indonesië.