De angstaanjagende avonturen van 'Spider-Man' Tommy Caldwell

Tommy Caldwell (46) is een van de genodigden op de National Geographic Summit in Amsterdam, een bijeenkomst voor fotografen, wetenschappers en wereldverbeteraars. “Plus een schooierig klimmertje dat zich op een of andere manier in de NatGeo-familie heeft weten te wurmen,” zegt Tommy met een knipoog over zijn deelname.

En inderdaad, Caldwell is een echte vrijbuiter die je niet zo snel zou associëren met een bedrijf uit de portefeuille van het Disney-concern. Maar dankzij National Geographic kan Caldwell doen waar hij zich nu vooral voor inzet: het grote publiek attent maken op kwetsbare gebieden die dreigen te verdwijnen. 

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Daarover later meer. Eerst vertelt Tommy over zijn prestaties en doet hij zijn levensverhaal. Caldwell is met zijn 46 jaar voor een professioneel klimmer al aardig op leeftijd. Maar hij oogt jongensachtig en praat met de energie van een ADHD-patiënt.

Zijn meest recente film heet The Devil’s Climb en is het verslag van een bijzondere expeditie. Samen met zijn beste vriend Alex Honnold legde Tommy per fiets een afstand van duizenden kilometers af om in Alaska een afgelegen bergwand te kunnen bedwingen: de Devil’s Thumb. Die wordt zo genoemd omdat de berg wel wat van een uitstekende vinger heeft, én al heel wat dodelijke klimongelukken op zijn naam heeft staan. 

Mooie uitdaging

Waarom wilde Caldwell per se per fiets naar de Devil’s Thumb afreizen? “Ik was geïnspireerd door een Belgische klimmer, genaamd Sébastien Berthe. Hij wilde mijn beklimming van de El Capitan-rotswand in Yosemite Park in Californië overdoen. Alleen is Berthe een overtuigd klimaatactivist die niet vliegt, dus moest hij eerst de Atlantische Oceaan overzeilen. Het probleem van drie maanden op zee zitten is echter dat je je klimroutine verliest. En dus bouwde hij een klimmuur op de catamaran waarmee hij de oceaan overstak! Ik adviseerde Sébastien bij het beklimmen van El Capitan, en zag wat een geweldig avontuur zijn groepje aan het beleven was. Toen begon ik na te denken over een gelijksoortige onderneming.”  

De afgelegen Devil’s Thumb, op de grens van Alaska en Brits-Columbia, was al eens beklommen, alleen waren de klimmers toen met een helikopter naar de voet van de berg gevlogen. Caldwell vond het een mooie uitdaging om vanuit zijn huis in Colorado 2000 kilometer naar de Atlantische oceaan te fietsen, om van daaruit met een zeilboot het laatste stuk te varen. “Ik had geen enkele fietservaring, maar hoe zwaar kon het zijn? Dus tikte ik thuis op Google een fietsroute naar British-Columbia in, en voilà. Onderweg zouden we allemaal klimgebieden passeren waar ik altijd al eens naartoe heb gewild, dus het beloofde een heerlijke zomer te worden. En NatGeo betaalde!” 

Caldwell en free solo-specialist Honnold, misschien wel de beroemdste klimmer ter wereld, wilden 150 kilometer per dag fietsen. “Na twee dagen waren we al helemaal kapot. Op de vierde dag waren we verdwaald in een moeras in Wyoming en vroegen we ons af: hoe kan Google dit een fietspad noemen? Het was slopend, maar ook mooi. We zagen wilde paarden die naar ons toekwamen en de tocht bracht ons nog meer samen.”

Honnold en Caldwell zagen ook minder mooie dingen. “In British-Columbia begon het ons op te vallen hoeveel zwaar vrachtverkeer er was. Het overgrote deel van de bomen daar bleek gekapt. Ze hebben ze alleen langs de wegen laten staan, zodat je niet meteen ziet hoe erg het is. De stadjes onderweg waren arm en kennen grote drugsproblemen, zo treurig. Gelukkig bereikten we daarna de oceaan en zeilden we de rest van de route.”

Tommy Caldwell is geen klassieke bergbeklimmer maar een rotsklimmer. Het gaat hem er niet om zo hoog mogelijk te klimmen, maar juist om de meest complexe wanden te bedwingen. Als een ware Spider-Man vindt hij de kleinste barstjes in het steen om zich een weg omhoog te werken. Al vanaf zijn jeugd was Tommy geobsedeerd door misschien wel Amerika’s lastigste bergwand: de zuidoost-helling van El Capitan in Yosemite National Park. Een spiegelgladde, loodrechte muur van graniet, 900 meter hoog. Zeven jaar lang probeerden Tommy en Kevin Jorgensen de wand te veroveren, stukje voor stukje. “Mijn ervaring is dat als je maar lang genoeg een rotswand bestudeert en genoegen neemt met telkens minieme vorderingen, je de moeilijkste wanden kan bedwingen.”

'Voorheen was klimmen voor mij het opzoeken van mijn grenzen, maar nu was het uitgegroeid tot iets anders: samenwerken om zo je doel te bereiken'

In eerste instantie was alleen de klimwereld geïnteresseerd in hun pogingen. “Op een gegeven moment werd er recht tegenover El Capitan een telefoonmast neergezet en kon ik tijdens het klimmen Instagramberichten plaatsen. Een journalist van de New York Times begon die te volgen en plotseling had ik honderdduizenden volgers. We waren zo lang bezig met onze route dat die journalist het hele verhaal in kaart kon brengen. En mensen vonden het prachtig! Voorheen was klimmen voor mij het opzoeken van mijn grenzen, maar nu was het uitgegroeid tot iets anders: samenwerken om zo je doel te bereiken.” Het verhaal van de klim werd vereeuwigd in de goed ontvangen documentaire The Dawn Wall uit 2015. 

Grootste fysieke prestatie

Vanaf dat moment koos Tommy heel zorgvuldig zijn partners uit om mee te klimmen. Zo kwam hij uit bij Alex Honnold, een zogenaamde free solo climber met een ongelooflijke staat van dienst. Waar rotsklimmers als Caldwell nog een veiligheidstouw gebruiken, klauteren vrije klimmers zonder enige bescherming omhoog. Honnolds verovering van El Capitan werd door de New York Times ‘een van de grootste fysieke prestaties ooit’ genoemd.

De film erover, Free Solo, won een Oscar. Tommy en Alex perfectioneerden samen een speciale en zeer risicovolle manier om in hoog tempo in tandem een rotswand te kunnen beklimmen. “Samen deden we zo de snelste beklimming van El Capitan ooit. In minder dan twee uur stonden we boven. Wat wel geestig is, omdat ik ook de langzaamste beklimming ooit heb gedaan: veertien dagen over de Dawn Wall.” 

Plotseling waren zowel Alex als Tommy ook beroemdheden buiten hun sport. “We hadden er niet om gevraagd en we wisten niet wat er mee moesten. Roem is alleen nuttig als je er iets positiefs mee doet. Dus Alex begon zijn Honnold Foundation en ik wilde me ook inzetten voor verandering. Wat me was opgevallen aan de plekken waar ik langskwam voor mijn klimtochten was dat hoe minder mensen er woonden, hoe groter de verwoesting voor grote industriële projecten was. Dat werd mijn focus: het lobbyen voor gebieden waar niemand voor opkwam.” Zo wist Caldwells organisatie de oliewinning in een kwetsbaar natuurgebied in Alaska onder de aandacht te brengen. 

Bij het maken van The Devil’s Climb speelde een soortgelijke afweging. Toen klimauteur Jon Krakauer (Into the wild) het gebied in 1977 bezocht om de berg te kunnen beklimmen, trof hij een compleet andere situatie aan. “Voor Krakauer was het allemaal veel ruiger,” zegt Caldwell. “De berg zelf was nog bedekt met ijs en sneeuw en daardoor levensgevaarlijk. Maar het terrein eromheen was stijf bevroren, omdat de gletsjer nog intact was. Nu is die verdwenen door klimaatverandering. Het gebied tussen de oceaan en de berg is daardoor veranderd in een meer vol ijsbergen, zodat je die route niet langer meer kunt nemen. Krakauer kon in 1977 nog gewoon over de gletsjer naar de berg toe lopen. Nu worden klimmers er per helikopter naartoe gebracht. Wij wilden dat per se niet.” 

Tommy en Alex besloten om de berg dan maar via een omweg te benaderen. Daarvoor moesten ze een vallei doorkruisen met een gematigd regenwoud. “We hakten ons letterlijk vier dagen lang een weg door het struikgewas. Eerlijk gezegd was dit het gevaarlijkste onderdeel van de hele trip. Het regende de hele tijd, we kregen allemaal last van ‘loopgraafvoeten’. De cameraploeg van NatGeo had zich inmiddels bij ons gevoegd. Op een gegeven moment viel een crewlid van een helling af, boven een snelstromende rivier. Als hij zich niet aan een tak had vastgehouden, was hij zeker meegesleurd en verdronken. Op zo’n moment denk je wel: waar zijn we mee bezig? Maar toen kwamen we uit het woud en zagen we eindelijk de Devil’s Thumb liggen. Dat was een geweldig gezicht.” 

De ironie ontging de klimmers niet. Door klimaatverandering is de berg veel moeilijk te bereiken, maar veel eenvoudiger te beklimmen. Het ijs en de sneeuw zijn verdwenen, en daarmee het lawinegevaar. De berg is nu een kaal stuk steen dat je betrekkelijk snel bedwongen hebt. De klimmers besloten er daarom een schepje bovenop te doen: rondom de Thumb staan nog eens vier pieken. Wat als ze die allemaal op één dag zouden doen?

Die ongehoord complexe uitdaging vormt de climax van The Devil’s Climb. De twee nemen aanzienlijke risico’s, onder meer door in tandem pijlsnel af te dalen, slechts verbonden met één touw. Het oogt angstaanjagend, maar Caldwell haalt zijn schouders op. “National Geographic probeert het altijd spannender te doen lijken dan het is. Zo was de film die ik aanvankelijk voorstelde compleet anders dan de bromance die NatGeo ervan gemaakt heeft, haha.” 

'We deden de snelste beklimming van El Capitan ooit. Geestig, want ik heb ook de langzaamste beklimming ooit gedaan: 14 dagen over de Dawn Wall'

Het inschatten van risico kreeg Tommy letterlijk met de paplepel ingegoten. Zijn beide ouders waren berggidsen en zijn vader nam hem vanaf het moment dat hij kon lopen mee de bergen in. “Een belangrijk deel van mijn opvoeding was risicoafweging. Ik heb het grootste deel van mijn leven hangend aan bergwanden doorgebracht, of slapend in tentjes die tegen een loodrechte muur waren geplakt. Wat ik dagelijks doe is gevaarlijk, dus ik moet altijd de afwegingen maken tussen wat  eng is en wat potentieel dodelijk. Twaalf meter naar beneden duikelen aan een touw klinkt eng. Maar als je weet hoe sterk dat touw is, is er feitelijk nauwelijks sprake van enig risico.”  

Gijzelnemer

Misschien wel het spannendste moment uit de klimmersloopbaan van Tommy Caldwell speelde in 2000, toen hij met zijn toenmalige vriendin Beth Rodden en twee andere klimmers gevangengenomen werd door Islamitische rebellen in het berggebied van Kirgizië. De gijzeling duurde zes dagen en gedurende die tijd waren de klimmers getuige van vuurgevechten tussen het Kirgizische leger en de rebellen. Ook zagen ze hoe een van de kidnappers geëxecuteerd werd. Toen de vier met slechts een bewapende gijzelnemer het hooggebergte in werden gestuurd, zag Tommy zijn kans schoon. “Hij was geen ervaren klimmer en doodsbang. Dus ik besloop hem van achteren en trok hem aan zijn geweerband over de klif.” 

Caldwell zag de man tegen de wand stuiteren en in een ravijn verdwijnen. Hij was geschokt door zijn eigen daad en ervan overtuigd dat hij een mens had gedood. Enkele uren later wisten de vier de veiligheid van het Kirgizische leger te bereiken. “Een maand nadat ik terugkeerde kreeg ik te horen dat de rebel in kwestie het toch had overleefd. Dat was een enorme opluchting, maar ik heb nooit meer geprobeerd contact te zoeken. Toen ik pas hoorde dat hij het overleefd had was ik nog met Beth, en zij wilde zo snel mogelijk zoveel afstand tot de hele geschiedenis nemen. Teruggaan was toen geen optie. Later alsnog gaan voelde raar. Die man had lang in de gevangenis gezeten en het voelde toch alsof ik daar aan had bijgedragen. Ik heb het er maar bij gelaten.”  

Over de vraag tegen wie hij opkijkt hoeft Tommy niet lang na te denken. Al enkele jaren is hij verbonden aan het outdoor-kledingbedrijf van voormalig klimmer Yvon Chouinard, Patagonia. Niet alleen fabriceert het bedrijf duurzame kleding voor buitensporten, ze hebben er ook een succesvol businessmodel van gemaakt. Patagonia heeft een omzet van anderhalf miljard, wat Chouinard op papier miljardair maakt.

“Onderweg hebben Alex en ik enkele dagen bij hem gelogeerd. Die man rijdt dus in een oude Volvo. Hij zegt zelf dat elke miljardair een symbool van falende politiek is. Inmiddels is Yvon alweer miljardair af, hij heeft zijn bedrijf aan de planeet geschonken.”  Patagonia is nu eigendom van een stichting zonder winstoogmerk die duurzaamheidsprojecten financiert en maatschappelijk verantwoord ondernemen propagandeert.

“Ze hebben de manier waarop naar kleding gekeken wordt echt veranderd door andere productiemethoden te ontwikkelen. Negentig procent van hun kleding wordt gemaakt van hergebruikt plastic, zoals visnetten die uit de oceaan gehaald worden. Het is nog steeds een aanslag op het milieu, maar zoveel minder, want de kledingindustrie is een gigantische vervuiler. Alle grote merken kijken naar Patagonia hoe het beter kan.” 

Caldwell is de eerste om toe te geven dat ook een productie als The Devil’s Climb helemaal niet zo klimaatvriendelijk is. “Alex en ik fietsten, zeilden, wandelden en klommen, allemaal niet belastend voor het milieu. Maar doordat er een heel team van National Geographic aan vast zat was er toch sprake van een fikse uitstoot. Omdat we besloten om zes toppen te beklimmen, zorgde de productie er telkens voor dat er een cameraman ons boven opwachtte. Die werd daar met een helikopter neergezet en weer opgepikt als wij aan de afdaling begonnen. Maar wat je niet moet vergeten: het waren allemaal vrienden van ons die we dankzij NatGeo konden inhuren. Stel je voor dat je al je beste vrienden mag uitnodigen voor zo’n groot avontuur, dat is toch geweldig?”  

Wolven en rendieren

Door een groot mediabedrijf als National Geographic zijn projecten te laten sponsoren hoopt Tommy de aandacht te kunnen vestigen op milieuzaken in zijn land. Zoals de bedreigingen voor het Tongass National Forest in Alaska. Het is het grootste gematigde regenwoud ter wereld en het wordt enorm bedreigd door bosbouw. De wetgeving die er wegaanleg verbiedt is al eens door Trump afgeschaft, en dreigt nu opnieuw ingetrokken te worden. En waar wegen komen, volgt de houtkap. Caldwell wist zichzelf te verbazen door succesvol de Amerikaanse politiek te bewerken.

“Ik heb ontdekt dat je soms niet eens zoveel mensen nodig hebt om het verschil te kunnen maken. Politiek is net schaken. Als je de juiste mensen weet te bereiken met de juiste verhalen, maak je al een kans. Soms heb je aan de stemmen van twee congresleden genoeg om een wet aangenomen te krijgen. Als dat betekent je gezicht laten zien in Washington, mooie foto’s meenemen van wolven en rendieren en de mensen over mijn avonturen vertellen, prima.”

'Ik heb zoveel vrienden verloren in de Himalaya dat ik toch voorzichtiger geworden ben. Daarom zoek ik het meer in speciale uitdagingen, zoals deze expeditie'

Tommy Caldwell is nu 46 jaar. Hij verloor al eens een vinger, en in The Devil’s Climb zien we hem worstelen met een kapotte achillespees. Is er een houdbaarheidsdatum voor professionele klimmers? Hij moet glimlachen. “Die achillespees houdt zich goed, het is de andere die me nu meer zorgen baart. Het zal wel een genetisch ding zijn. Verder zijn mijn schouders een zorg. Net als de heupen is dat de algemene slijtage voor ieder mens boven een bepaalde leeftijd. Alleen bij klimmers slijt het allemaal wat harder. Al mijn vrienden krijgen nieuwe onderdelen.”

Aan zijn vader ziet hij dat je tot op hoge leeftijd kunt blijven klimmen. “Afzien is niet leeftijdsgebonden. Wanneer pure rotsklimmers ouder worden doen ze minder steile wanden en meer hoge bergen. Ik doe dat ook wel een beetje, maar heb zoveel vrienden verloren in de Himalaya dat ik toch voorzichtiger geworden ben. Daarom zoek ik het meer in speciale uitdagingen, zoals deze expeditie. Ik hou gewoon heel erg van het avontuur. Dat ik niet meer de pure spierkracht van twintig jaar geleden heb, vind ik prima.”   

The Devil’s Climb is vanaf nu te zien op National Geographic en Disney+