De moord zonder lijk: Groninger Michael de Vrieze is al vijftien jaar spoorloos verdwenen

Op de foto: de spoorloos verdwenen Michael de Vrieze.

Het is het jaar waarin een grote vulkaanuitbarsting in IJsland zorgt voor een enorme aswolk die het Europese vliegverkeer platlegt. En ook het jaar waarin GTST-acteur Antonie Kamerling een einde aan zijn leven maakt en in Polen 96 mensen, onder wie president Lech Kaczyński, omkomen bij een vliegramp.

En zo zijn er in 2010 wel meer grote nieuwsfeiten, waartussen een kleine gebeurtenis in het Friese dorp Burum nauwelijks opvalt. “Michael de Vrieze is verdwenen,” zo gonst het daar in april door de straten. Een groot en zeer verontrustend raadsel. Want gewoner dan deze 45-jarige goedzak kun je eigenlijk niet zijn. Het ene moment stond hij nog op z’n gemak in een Gronings casino aan een speelautomaat, zo klinkt het, een korte tijd later was hij spoorloos verdwenen.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

In die eerste onzekere dagen hopen zijn vrienden nog dat de ietwat zonderlinge en stille De Vrieze vrijwillig de kuierlatten heeft genomen en ergens onder de palmen een nieuw leven is begonnen – ook al past dat helemaal niet bij hem – maar die hoop wordt door de politie snel de grond in geboord. Er zijn te veel omstandigheden die iets anders doen vermoeden. Michael de Vrieze lijkt het slachtoffer te zijn geworden van een misdrijf. Maar hoe en waarom, dat is ook voor de Friese politie een groot raadsel.

Cafer G., de Turkse huisgenoot van Michael, neemt in april het vliegtuig naar Turkije. Is de man op de vlucht geslagen?

Dat raadsel zit hem vooral in de achtergrond van het slachtoffer. Als hij nou in foute zaakjes had gezeten of anderszins een riskant leven had geleid, dan was een en ander misschien nog te verklaren geweest. Maar De Vrieze is de goedheid zelve, zo valt in zijn omgeving op te tekenen. Hij leeft sober, is een verwoed en begenadigd schaker en laat als lid van schaakvereniging De Twee Kastelen eigenlijk nooit verstek gaan bij een toernooi.

Tot april 2010, want dan komt er opeens een verandering in dat patroon. Michael blijft weg van een paar trainingsavondjes en reageert niet op telefoontjes en sms’jes. Als hij vervolgens ook wegblijft bij een belangrijk toernooi op zaterdag 17 april besluiten zijn schaakvrienden de politie in te lichten. Als die een kijkje gaat nemen in de Toutenburgstraat in Burum, treffen de agenten een leeg huis met een flinke stapel post op de mat en een sterk vermagerde kat. Hier is bewoner De Vrieze duidelijk al een tijdje niet meer geweest, zo noteren de dienders in hun dagrapport.

Maar Michael heeft nog een adres, zo blijkt als de politie wat dieper graaft in het leven van de schaker. Hij woont een paar dagen per week in de Jupiterstraat in Groningen samen met een oudere Turkse vrouw. Dat is meteen ook eigenlijk de grootste ondeugd van De Vrieze. Iets wat zijn vrienden nogal verbaast, want de vrouw is niet direct het type dat je bij de degelijke Michael verwacht. Bij datzelfde onderzoek wordt duidelijk dat het huis aan de Jupiterstraat onderdak biedt aan nog een bewoner, de dan 33-jarige illegaal in Nederland verblijvende Turk Cafer G. Zou die dan misschien iets over de verdwijning kunnen vertellen?

Michaels Ford geflitst

De politie reconstrueert dat Michael op zondag 11 april voor het laatst is gezien. Hij staat die avond aan een speelautomaat in casino Fair Play in Groningen. Heel vreemd is dat niet, want Michael houdt van een gokje en komt daar wel vaker. Echt raadselachtig wordt het allemaal pas als de recherche tussen de stapel post van De Vrieze een brief tegenkomt van het Centraal Justitieel Incassobureau. Er blijkt op maandag 12 april, een dag dus nadat De Vrieze in de speelhal is gezien, op de N355 bij Noordhorn te hard te zijn gereden met zijn Ford Escort. Maar door wie? Want als de recherche de foto van de snelheidscamera nauwkeurig bestudeert, wordt duidelijk dat er iemand anders aan het stuur zat dan Michael de Vrieze.

Mocht er in zijn vriendenkring op dat moment nog de hoop zijn dat De Vrieze er vrijwillig vandoor is gegaan, dan wordt die op vrijdag 16 april definitief de grond in geslagen. Want op die dag wordt met de bankpas van de schaker meerdere malen gepind bij een geldautomaat in de binnenstad van Groningen, zo ontdekt de recherche aan de hand van bankgegevens. En de pinner was niet – zo maken de camerabeelden wederom duidelijk – de vermiste De Vrieze. Maar wie was het dan wel? Dezelfde man die aan het stuur van De Vriezes auto is gefotografeerd?

Het onderzoek draait nog maar kort, maar het is nu al duidelijk dat iemand aan de haal is gegaan met enkele persoonlijke bezittingen van De Vrieze. En er is meer aan de hand. Buurtonderzoek in Burum heeft nieuwe en zeer interessante informatie opgeleverd. Buren van de schaker hebben kort na de verdwijning een man het huis van De Vrieze binnen zien gaan. Hij was met de Ford Escort gekomen en had blijkbaar de beschikking gehad over de huissleutels.

Als rechercheurs vragen hoe deze bezoeker eruitzag, volgt een beschrijving die in de verste verte niet overeenkomt met het uiterlijk van Michael de Vrieze. Het kan dus eigenlijk niet anders, zo vermoedt de politie, of het gaat om de man die eerder op de N355 is geflitst en die in Groningen geld heeft opgenomen met De Vriezes pinpas. Maar om redenen die iedereen zal begrijpen, wordt er door de mysterieuze man niet lang in de opvallende en landelijke gesignaleerde Escort gereden. Op maandag 19 april wordt de auto afgesloten aangetroffen op de Wenckebachlaan in Groningen. Een getuige weet te vertellen dat de auto er al dagen staat en het heeft er dus alle schijn van dat iemand zich er definitief van heeft willen ontdoen.

Veel bloedsporen

Terwijl tactische rechercheurs zich bezighouden met het in kaart brengen van het doen en laten van de mogelijke verdachte, keren leden van de Forensische Opsporings Eenheid de woningen in de Toutenburgstraat in Burum en de Jupiterstraat in Groningen binnenstebuiten. En dat levert een schokkend resultaat op: in het huis in de Jupiterstraat worden sporen gevonden die erop wijzen dat zich binnen een misdrijf heeft afgespeeld. Waaruit die sporen bestaan, wil de politie in eerste instantie ‘in het belang van het onderzoek’ niet zeggen, maar later zal blijken dat het ging om bloedsporen. Véél bloedsporen, aldus justitie, genoeg om ervan uit te mogen gaan dat iemand in dit huis het leven heeft gelaten. Kortom, de huisgenoten van De Vrieze hebben het een en ander uit te leggen. 

Met de Turkse vriendin van Michael is de recherche gauw klaar: die blijkt te lijden aan het syndroom van Korsakov (ziekte ten gevolge van overmatig drankgebruik) en verblijft om die reden al enige tijd in een Groningse verpleeginrichting. Ook op de dag dat De Vrieze verdween zat ze daar al, zo blijkt, dus zij kan als verdachte worden geschrapt. Cafer G., de andere bewoner van het huis in de Jupiterstraat, is onvindbaar. En al snel blijkt waarom: de Turk heeft in april het vliegtuig naar Turkije gepakt. En dat vindt de recherche maar verdacht. Is de man op vlucht geslagen?

Het vertrek van Cafer stelt de recherche voor een probleem. De Turkse autoriteiten vragen om uitlevering heeft geen zin omdat het land geen eigen onderdanen uitlevert. Bovendien zal Cafer daardoor te weten komen dat hij voor de verdwijningszaak wordt gezocht. Het is misschien beter, zo realiseren ze zich bij het rechercheteam, om geen slapende honden wakker te maken. Misschien pakt hij dan vroeg of laat weer het vliegtuig naar Nederland. Bijvoorbeeld om te getuigen voor zijn broer, die in Groningen wegens vrouwenhandel voor de rechter moet verschijnen en wellicht een lange straf boven het hoofd hangt. Het zou een nogal domme zet zijn van Cafer, maar je weet maar nooit hoe hecht de banden zijn tussen de broers.

Om te voorkomen dat Cafer via Nederlandse nieuwssites te weten komt dat de Friese politie hem zoekt, wordt de pers een tijd lang zand in de ogen gestrooid. Elke journalist die informeert naar de stand van zaken krijgt hetzelfde antwoord: “Het onderzoek zit vast en het wachten is op nieuwe aanknopingspunten.” 

Intussen heeft Cafer zijn draai weer gevonden in Turkije, zo valt in die periode uit zijn Facebook-pagina op te maken. Hij bezoekt familie en vrienden, koopt een mooie Audi, zet de bloemetjes buiten in bars en discotheken en pakt zijn oude werk als entertainer in hotels weer op. Uit niets blijkt dat Cafer zich zorgen maakt. Maar uit niets blijkt ook dat hij aanstalten maakt om het land te verlaten.

Cafer G. schaakmat

En zo verstrijken er weken, maanden, jaren. Maar dan, op 12 december 2011, is het raak. Het geduldige en slimme wachten van de Friese recherche heeft vruchten afgeworpen. Cafer G., die in Moskou een ex-liefje heeft zitten, pakt die dag het vliegtuig naar de Russische hoofdstad. Een grote fout, want de Turk wordt nog op het vliegveld in de boeien geslagen. En het moet wel heel raar lopen, zo weet het rechercheteam, willen de Russische autoriteiten hem niet aan Nederland overdragen. Op 28 maart 2012, na drie maanden juridisch getouwtrek, is het zover. Cafer G. wordt onder begeleiding op het vliegtuig gezet en landt enkele uren later op Schiphol. 

De Turk mag dus door justitie schaakmat zijn gezet, daarmee is het verhaal nog niet ten einde. Want de grote vraag is natuurlijk waar het lichaam van Michael de Vrieze is gebleven. 

Cafer G. is de man die in Michaels auto werd geflitst en geld opnam met zijn bankpas. Ook is in een van de bloedsporen een vingerafdruk van G. gevonden. Toch wordt hij vrijgesproken

De eerste verhoren van Cafer verlopen weinig bemoedigend voor de recherche. De Turk ontkent bij hoog en bij laag iets met de vermissing te maken te hebben en kiest er nog vaker voor om te zwijgen, een houding die hij tot aan de behandeling van de strafzaak zal volhouden. Desondanks zijn politie en het Openbaar Ministerie vol vertrouwen. Er zijn veel verdachte omstandigheden waarvoor Cafer G. geen bevredigende verklaring kan geven en daarnaast ligt er nogal wat technisch bewijs. Het bloed in de woning bijvoorbeeld, waarvan is vastgesteld dat het van Michael de Vrieze afkomstig was, hoe was dat daar dan gekomen? Het is voor justitie in eerste instantie een van de sterkste troeven.

Het is januari 2013 als G. voor de rechter wordt gebracht. Er liggen nogal wat belastende feiten die aan de verdachte worden toegedicht. Volgens justitie is hij de man die in Michaels auto werd geflitst, geld opnam met zijn bankpas en een verdacht bezoekje bracht aan diens woning in Burum. Verder is in een van de bloedsporen een vingerafdruk van G. gevonden en vertelt de hoeveelheid bloed volgens een politiedeskundige een duidelijk verhaal; in de Groningse woning is een moord gepleegd. Met Michael de Vrieze als slachtoffer, want het was zíjn bloed. De rechtbank acht het misdrijf wettig en overtuigend bewezen en veroordeelt G. tot twaalf jaar gevangenisstraf.

Een ongewenste vreemdeling

Een mooi resultaat, al is daarmee de zaak nog niet opgelost. Want waar is het lichaam van De Vrieze? Ondanks vele afluister- en observatieacties is de politie er niet in geslaagd dit belangrijke puzzelstukje te vinden. Op geen enkel moment heeft Cafer iets gezegd of gedaan dat de recherche naar een eventuele dumpplek kan leiden. Eigenlijk een wonder dat het desondanks tot een veroordeling is gekomen. Toch is hiermee het boek nog niet gesloten, zo zal spoedig blijken. Want Cafer G. gaat in hoger beroep.

En dan krijgt de zaak een zeer bijzondere wending. In aanloop naar het nieuwe proces bij het gerechtshof laat advocaat Jacques Taekema nieuw onderzoek doen naar de bloedsporen die tot de veroordeling hebben geleid. Dit onderzoek wordt uitgevoerd door een deskundige van het Nederland Forensisch Instituut (NFI) en die komt tot een conclusie die de hele zaak overhoopgooit: er is helemáál niet zoveel bloed gevonden, zo stelt de deskundige, er is eerder sprake van weinig bloed. En de aangetroffen hoeveelheid rechtvaardigt al helemaal niet de conclusie dat er een moord moet zijn gepleegd. Het gerechtshof oordeelt dat de nieuwe bevindingen veel twijfels oproepen, genoeg om verdachte Cafer G. de nieuwe strafzaak in vrijheid te laten afwachten.

En dan gebeurt er weer iets vreemds. Binnen justitie is een procedure in gang gezet om G. het land uit te zetten. Door zijn illegale status en eerdere veroordeling is hij immers formeel een ongewenste vreemdeling en dat betekent een enkeltje Istanboel. De uitwijzing zorgt ervoor dat de Turk in december 2017 niet bij de behandeling van de strafzaak aanwezig kan zijn, hij mag eenvoudig het land niet in. Het hof ziet daar echter geen probleem in, Cafer had eerder bij de rechtbank al zijn zegje kunnen doen en daar nauwelijks gebruik van gemaakt. Waarom zou zijn proceshouding nu anders zijn? Hoe dan ook: de zaak pakt voor Cafer gunstig uit, want het hof spreekt hem definitief vrij.

Er volgen nog enkele stuiptrekkingen. Het OM gaat in cassatie bij de Hoge Raad, maar trekt dit later in omdat er eigenlijk ‘weinig kansen’ zijn om de uitspraak opnieuw aan te vechten. Cafer G. heeft zijn leven in Turkije weer opgepakt en zegt te hopen dat de vermissing van De Vrieze leidt tot een coldcase-onderzoek, een opmerking die bij de recherche tot opgetrokken wenkbrauwen heeft geleid. En zo is er een einde gekomen aan een onderzoek dat, hoe toepasselijk, ontaarde in een schaakspel met alleen maar verliezers.