Hoe een burenruzie niet door de Rijdende Rechter maar een semiautomatisch 9mm-pistool werd beëindigd

Het is goed toeven in het beveiligde Rio Palma-complex, even buiten de hoofdstad San José. Otoniel Orozco (43), eigenaar van een succesvol beveiligingsbedrijf met tweehonderd man personeel, woont er in een riante twee-onder-een-kapwoning met zijn vrouw Lilliam en hun vijf kinderen, variërend in leeftijd van 1 tot 19 jaar. Rio Palma zou het paradijs op aarde kunnen zijn voor de van oorsprong Nicaraguaanse familie, ware het niet voor hun lastige buren. Het echtpaar Ramirez communiceert alleen in klachten en bedreigingen. Ze vragen zich hardop af wat de Nicas, de buitenlanders, in zo’n nette buurt te zoeken hebben. In hun ogen is Otoniels huishouden een ‘rattennest.’

Maar wie het Eduardo Ramirez (43) vraagt, krijgt een ander verhaal te horen. Volgens hem is de ellende begonnen toen de Orozco’s in 2022, zonder vergunning, hun woning hebben uitgebreid. De verbouwing heeft scheuren in zijn fundering veroorzaakt. Volgens Eduardo is het juist ‘Don Otto’ die hem agressief bejegent.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Het twee-onder-een-kap-conflict lijkt rijp voor de Rijdende Rechter. In 2022 geeft Eduardo zijn buurman ook daadwerkelijk aan voor ‘verbale agressie’ en ‘obscene handelingen’. Wat dat precies behelst, is onduidelijk, maar de rechter spreekt Otoniel vrij.

Even later zijn de rollen omgedraaid wanneer Otoniel zijn buurman van hetzelfde beschuldigt, wederom met een vrijspraak als gevolg. Hierop doet Eduardo’s echtgenote Francinie aangifte tegen haar buurman voor ‘ongewenste avances.’ Nadat de rechter ook deze zaak van tafel heeft geveegd, doet Lilliam aangifte omdat de buurman haar met zijn pick-uptruck tegen een muur heeft gedrukt. 

Kogelregen

Die zaak loopt nog wanneer het conflict op 3 juni 2024 tot een explosieve apotheose komt. Een bewakingscamera registreert rond 7:28 uur hoe Francinie Ramirez druk gebarend haar buurvrouw Lilliam uitfoetert. Ze wijst naar een putdeksel. Want het echtpaar is ervan overtuigd dat de buren hun gedeelde stopkraan hebben dichtgedraaid, waardoor zij nu zonder water zitten.

Hij daagt Otoniel uit en laat hem de eerste klap uitdelen. De buurvrouwen gillen als Eduardo direct daarna het vuur opent

Dan verschijnen ook de echtgenoten in beeld. Francinie gaat zo op in haar razernij dat ze niet ziet hoe haar man Eduardo, verscholen achter hun pick-uptruck, zijn 9 mm laadt en in zijn broeksband stopt. Hierna zoekt hij de confrontatie op met Otoniel die de eerste klap uitdeelt. De buurvrouwen gillen van afschuw wanneer Eduardo het vuur opent. Nadat Otoniel gestrekt is gegaan in de kogelregen, schiet Eduardo hem als een koelbloedige huurmoordenaar nog enkele keren door het hoofd. Minstens zes kogels treffen doel. De hulpdiensten zijn snel ter plaatse, maar het slachtoffer is niet te redden. Eduardo geeft zich gelijk over. In zijn woning vindt de politie nog drie vuurwapens, waaronder een AR-15.

Een paar dagen voor wat zijn 54ste verjaardag zou zijn geweest, wordt Otoniel begraven in zijn geboorteland Nicaragua. Over deze dode niets dan goeds. Nabestaanden prijzen hem als een vriendelijke familieman, een trouw kerkganger en een betrokken werkgever. Weduwe Lilliam denkt terug aan wat hij haar onlangs heeft gezegd, alsof hij zijn einde heeft zien aankomen: “Liefje, als ik er op een dag niet meer ben, kijk niet achterom. Dan ben ik niet op mijn laatste rustplaats. maar in de harten van jou en de kinderen.”

Maar bij terugkeer in Costa Rica krijgt Lilliam ook te maken met roddel en achterklap, verspreid door Eduardo’s familie. Zo zou haar man gedreigd hebben Eduardo neer te schieten. Onzin, weet ze. Otoniel heeft geen wapens in huis. 

Niet bij volle verstand

De meeste inwoners van Rio Palma kiezen openlijk de kant van het slachtoffer. Ze hebben de kemphanen al zo vaak gevraagd om, ‘in het belang van de buurt’, de strijdbijl te begraven. Maar het is vooral ‘demoon’ Eduardo die daar niets van wil weten.

De ‘xenofobe moord’ trekt zoveel aandacht dat zelfs de Nicaraguaanse vicepresident, de vrouw van alleenheerser Daniel Ortega, zich ermee bemoeit. In een regeringsverklaring vraagt ze de Costa Ricaanse autoriteiten de man die ‘onze broeder’ heeft vermoord, ‘de straf te geven die hij verdient.’ In Costa Rica staat op moord meestal 12 tot 18 jaar, bij verzwarende omstandigheden kan dit oplopen tot 35 jaar. Volgens advocaat José Francisco Ayala, die Otoniels familie bijstaat, is de maximumstraf gerechtvaardigd omdat er sprake is van een hate crime en een ‘kille executie.’ 

Daarentegen beweert Eduardo’s advocaat dat er sprake is van emoción violenta, een vlaag van verstandsverbijstering. Door de spanningen zou Eduardo niet bij zijn volle verstand zijn geweest op het moment dat hij de trekker overhaalde. Als hij de rechter hiervan kan overtuigen, betekent dit hooguit een kleine celstraf.

Deal, no deal

Uiteindelijk komt er geen rechter aan te pas. Op 20 december legt Eduardo een bekentenis af en om een rechtszaak te vermijden, accepteert hij de deal die de aanklagers op tafel leggen: 20 jaar en 2 maanden.

Daarmee lijkt de kous af, totdat de Nicaraguaanse krant La Prensa op 5 januari onthult dat de deal tot stand is gekomen zonder medeweten van Otoniels nabestaanden. Ze spreken van een ‘grove fout’ door advocaat Ayala. Otoniels weduwe Lilliam wil, met een nieuwe advocaat, Eduardo alsnog voor de rechter slepen. Ze neemt geen genoegen met minder dan 35 jaar cel en een forse schadevergoeding voor het ‘verwoesten van ons leven.’

“Tijdens de feestdagen viel er bij ons thuis niks te vieren,” aldus Lilliam, die met haar gezin op een geheime locatie woont. “De kinderen kunnen niet naar de liedjes luisteren die hun vader mooi vond zonder in tranen uit te barsten.”

Hun oudste zoon heeft het bedrijf van Otoniel voortgezet. Het is nog niet bekend of en wanneer er een nieuw proces komt. Tot die tijd blijft Eduardo in ieder geval veilig achter de tralies.

Moord in Costa Rica

Het afgelopen jaar zijn er 880 moorden gepleegd in Costa Rica. Op iets meer dan 5 miljoen inwoners betekent dat het Midden-Amerikaanse land een van de hoogste moordcijfers ter wereld kent, hoger dan buurlanden Panama en Nicaragua. Naar schatting is zo’n 10% van de moordslachtoffers Nicaraguaan, dit komt redelijk overeen met het percentage van de bevolking.