Gered uit het regenwoud: vier kinderen overleven vliegtuigcrash en worden na 40 dagen in jungle gevonden

Op de foto: uit de documentaire The Lost Children, de inheemse vrijwilligers vinden Lesly, So-leiny, Tien en Cristin, veertig dagen nadat hun vliegtuig verongelukte.

“Na de euforie kwam de oorverdovende stilte,” schrijft Mat Youkee (38) in zijn boek 40 dagen in de jungle’. Hij begint het met een beeldend verslag van het moment waarop - laat in de middag van 9 juni 2023 - auto’s in de volgepakte straten van Bogotá luid beginnen te claxonneren. “Zoiets gebeurt daar doorgaans alleen als er een goal is gemaakt door het nationale voetbalteam.” Maar dit ging om iets heel anders.

Na een verbeten zoektocht van een maand werden vier inheemse kinderen levend teruggevonden in de jungle. Veertig dagen eerder crashte de Cessna 206 waarin zij met hun toen 33-jarige moeder Magdalena Mucutuy zaten. Zij, de piloot Hernando Murcia en de andere passagier, Herman Mendoza, kwamen om. Een team van militairen leidde de zoekoperatie naar de kinderen, maar het was een groep inheemse mannen en hun sjamaan Don Rubio, die op 9 juni 2023 de sterk verzwakte Lesly (13), Soleiny (9), Tien (4) en Cristin (1) vond. 

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

In de weken voor de spectaculaire ontknoping leefde de complete natie mee met de vermiste kinderen. Zo ook Mat Youkee, een Britse journalist die al tien jaar woonde en werkte in Colombia toen vlucht HK2803 wereldnieuws werd. Hij schreef over de zaak voor onder andere The Guardian: “In Colombia was het hét nieuwsverhaal van het jaar, de mensen die een rol hadden gespeeld in het drama kregen een gezicht. Zoals Magdalena Mucutuy, de moeder van de kinderen, hun oma Fatima Mucutuy, het hoofd van de militairen die de reddingsoperatie leidden, de inheemse vrijwilligers. Mijn inbox stroomde vol met verzoeken van documentairemakers die mijn hulp inriepen om de kinderen en hun families te spreken te krijgen. Maar juist toen de wereldwijde belangstelling zijn hoogtepunt bereikte, daalde er een gordijn van stilte neer. Na een maand in het ziekenhuis werden de kinderen overgebracht naar een jeugdzorginstelling, waar ze nog steeds verblijven en iedereen ging over tot de orde van de dag.” 

Het liet Youkee niet los, hij wilde antwoorden op de vele onbeantwoorde vragen. Hij werkte een jaar aan zijn boek en sprak met alle betrokkenen van het drama. Tijdens zijn research ontdekte hij een Colombia dat hij nog niet kende. “De inheemse bevolking in de Amazone leeft in bittere armoede, onder de schaduw van gewapende groeperingen. Hun cultuur wordt aangetast door grote bedrijven die grondstoffen winnen en hun noden worden door de overheid genegeerd. Omstandigheden die indirect tot de ramp hebben geleid.”

De zoektocht leidde naar het domein van guerrilla’s en de FARC, die ondanks een wapenstilstand nog altijd actief is. De omgeving waarin Magdalena Mucutuy opgroeide en haar kinderen ter wereld bracht. In zijn meeslepende boek beschrijft Youkee niet alleen de levensloop van deze vrouw en haar kinderen, maar ook de ongelooflijke geschiedenis van Colombia die wordt gekenmerkt door geweld, corruptie en drugshandel. 

Na een verbeten zoektocht werden vier kinderen levend teruggevonden in de jungle. Veertig dagen eerder crashte de Cessna waarin zij met hun moeder zaten

“Ik ben verschillende keren naar het Amazonegebied gereisd om met vrienden en familie van de omgekomen passagiers te praten,” aldus de auteur. “Ik sprak ook met de soldaten en inheemse vrijwilligers die aan de zoektocht hadden deelgenomen. Dat was niet altijd even gemakkelijk. Langs de oevers van de Caquetá-rivier heerste een sfeer van angst waardoor mensen niet altijd vrij durfden te spreken.”

Hij sprak bijvoorbeeld met Martha Muňoz, eigenares van een kleine winkel in Araracuara, vlakbij de plek vanwaar op 1 mei 2023 de Cessna 206 vertrok. Zij maakte met haar telefoon de laatste foto van Magdalena voor zij haar dood tegemoet reisde. De Cessna had al problemen met taxiën en steeg uiteindelijk met veel geratel op. Muňoz hoorde een lokale vrouw tegen haar man zeggen toen het toestel opsteeg: “Dat vliegtuig gaat neerstorten.” De meest onthutsende ervaring vond Youkee zijn bezoek aan La Chorerra, waar Magdalena Mucutuy lang heeft gewoond.

“Wat ik daar aantrof heeft me diep geraakt. Tussen de simpele paalwoningen van de bevolking staan enkele grote gebouwen die ooit zijn neergezet door de regering. Overblijfselen van een afschuwelijk hoofdstuk uit de geschiedenis van de Amazone.” In 40 dagen in de jungle beschrijft Youkee hoe eind 19de, begin 20ste eeuw de Peruviaanse Julio César Arana met Brits kapitaal de Peruvian Rubber Company oprichtte. Hij maakte complete stammen tot slaaf en liet ze zich doodwerken op de rubberplantages.

Sadistische straffen

“De rubberindustrie had een verwoestende uitwerking op de inheemse bevolking,” schrijft hij. “Rond de eeuwwisseling werd hun aantal geschat op zo’n 100.000 mensen. Twintig jaar later waren er nog geen 10.000 over. De verhalen over de sadistische straffen die de rubberbaronnen uitdeelden, vonden uiteindelijk hun weg naar westerse journalisten. Zij publiceerden rapporten over duizenden inheemsen die waren doodgeranseld, vrouwen die voor de ogen van hun echtgenoten werden verkracht, ledematen die voor straf of ter vermaak werden afgehakt en babyhoofdjes die tegen boomstammen werden stukgeslagen. De gruwelijke verhalen werden door de bevolking bewust niet doorgegeven aan latere generaties. Ongelooflijk om daar te zijn en te zien hoe die mensen zich – door zich te vermengen met andere volkeren - overeind hebben gehouden. Magdalena heeft in La Chorrera gewoond met haar man Andres Jacobombaire en hun vier kinderen. Door gesprekken met hem heb ik me een beeld kunnen vormen van zijn ex-vrouw, van wie hij nooit officieel is gescheiden.” 

Youkee reisde naar het Amazonegebied met Ismael Mendoza, de vader van de bij de crash omgekomen Herman Mendoza, een gedreven mensenrechtenactivist. De oude man maakte diepe indruk op de journalist. “Hij is me van alle mensen met wie ik heb gesproken het meest dierbaar geworden. Drieëntachtig jaar was hij toen ik hem voor het eerst ontmoette in Bogotá. Daar in de koude berglucht leek hij fragiel en oud, waarschijnlijk ook door het verdriet om zijn zoon. In de jungle veranderde hij in een jonge vent, een compleet andere man… hij sprong boten in en uit, klom heuvels op. We zijn lang met elkaar opgetrokken en ik vond hem geweldig gezelschap. We hebben samen veel gelachen en ook gehuild. Hij heeft me een totaal ander Colombia laten zien dan ik kende. Ik dacht dat ik doordat ik er al zo lang woonde, een ingewijde was, maar er was zó veel wat ik niet wist.”

De ingewikkelde geografie van het land ligt grotendeels ten grondslag aan de verdeeldheid en ongelijkheid in Colombia. “De Amazone wordt er door hoge bergen gescheiden van Bogotá en de andere grote steden en is daarmee volkomen afgesloten van de rest van het land; een verwaarloosde hoek als het ware. Maar in die verwaarloosde hoek wonen zo’n vierenveertig verschillende inheemse volken, waaronder de Uitoto, waar Magdalena toe behoorde.

Het is dankzij de eeuwenoude kennis van planten en dieren dat haar kinderen wisten te overleven in de jungle. Maar ze waren al overlevers voor ze in dat gedoemde vliegtuig stapten. Ze zijn immers opgegroeid met geweld, net als hun ouders. Al sinds de jaren zestig wordt de inheemse bevolking bedreigd. Een gewapende boerenopstand tegen de rechtse regering van Colombia groeide toen uit tot een georganiseerd rebellenleger: de Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia, ofwel FARC. Het begon in de koffieheuvels ten zuiden van Bogotá, maar de rebellen verspreidden zich al gauw naar het Amazone-oerwoud in het oosten, een natuurlijke schuilplaats buiten bereik van het Colombiaanse leger. In 1999, toen Magdalena negen jaar oud was, namen FARC-strijders de controle over La Chorerra en de omringende regio over.

De bevolking was daar destijds blij mee, hun regels zorgde voor enige structuur en veiligheid. Tot ook het leger zich er vestigde en de inheemse mensen begon te straffen voor waar de FARC hen toe dwong. De bevolking was vogelvrij en mensen begonnen elkaar te verlinken. Dat resulteerde in wilde executies. Er werden kinderen geronseld, ook Magdalena was als tiener bang om aan de FARC ten prooi te vallen. Haar beste vriendin Diana trof dat lot, zij wist na acht jaar te ontsnappen.

Er liepen in Magdalena’s jeugd al belangrijke drugsroutes door de jungle en de cocaïnehandel tiert er nog altijd welig. Door de hoge goudprijs wordt er ook lustig illegaal gedolven. Het oerwoud wordt gesloopt en de mensen worden bedreigd en onderdrukt. Ze hebben geen andere keus dan zich te onderwerpen aan de nukken van de guerrilla’s en de FARC of alles achter te laten en te vertrekken naar Bogotá. Geloof me, inheemse mensen gaan niet naar de grote stad omdat ze dat zo graag willen. Het is vaak uit pure noodzaak, de Amazone is de plek waar ze werkelijk thuis zijn, dicht bij hun familie. Dat besef was voor mij een enorme eyeopener. Het zegt ook veel over de dwingende reden die Magdalena moet hebben gehad om de jungle voorgoed achter zich te laten. Het was voor het eerst in haar leven dat ze de Amazone verliet.”

Seksueel misbruik

Met zijn boek wilde Youkee aanvankelijk antwoord geven op vragen rond de geredde kinderen, maar gaandeweg werd het een missie met een heel ander karakter. “Ik wilde recht doen aan de inheemse bevolking van Colombia. Het verhaal van Magdalena die met haar kinderen op de vlucht was, heeft alles te maken met de leefomstandigheden en ook van de slechte, nog zeer traditionele positie van vrouwen aldaar. Ik vroeg me van meet af aan af waarom deze vrouw op dat vliegtuig stapte en waar ze werkelijk heen wilde.”

Tot nu toe werd aangenomen dat ze haar geliefde, Manuel Ranoque, volgde. Hij was eerder die maand uit de jungle gevlucht omdat zijn leven bedreigd zou worden. In Araracuara meldde hij dat in elk geval bij politie-inspecteur Jeison Castro, met wie Youkee later uitgebreid sprak. Castro zorgde er twee weken later voor dat piloot Hernando Murcia bij hoge uitzondering Magdalena en haar kinderen een plek gaf aan boord van zijn Cessna.

“De officiële lezing is dat Magdalena vanuit Araracuara via San José del Guaviare, waar het vliegtuig zou landen, zou doorreizen naar Bogotá. Daar zou haar vriend Manuel haar ophalen. Maar er is inmiddels weinig reden om te geloven dat ze dat werkelijk van plan was. Manuel Ranoque zit immers sinds augustus 2024 in de gevangenis op beschuldiging van misbruik van een minderjarige. Hij zou niet alleen Magdalena stelselmatig hebben mishandeld, maar ook haar dochter Lesly, uit haar relatie met Andres Jacobombaire. Haar zou hij al sinds haar tiende jaar seksueel hebben misbruikt. De bewijzen tegen hem zijn sterk.” Het heeft er alles van dat een en ander de voogdijzaak rond de kinderen bemoeilijkt. Het ligt ook allemaal bijzonder gecompliceerd. Magdalena Mucutuy had namelijk zes kinderen… De oudste vier, Angie, John Andres, Lesly en Soleiny, zijn uit haar huwelijk met Andres Jacobombaire. Angie en John Andres liet ze in La Chorrera achter bij hun vader toen ze hem inruilde voor Manuel Ranoque.

Hij is de vader van haar twee jongste kinderen Tien en Cristin. Ranoque was actief bij de zoekacties in de jungle betrokken en presenteerde zich als de bezorgde vader, waardoor veel mensen aannamen dat hij de vader was van alle vier vermiste kinderen. Kinderen die nog altijd niet zijn waar ze horen, thuis bij hun familie. “De voogdijzaak loopt nog steeds”, zegt Youkee die benadrukt dat het onderwerp zeer gevoelig ligt. “Tot de zaak rond is, verblijven de kinderen in het Colombian Institute of Family Welfare. Ze hebben het daar weliswaar goed, maar het is niet hun thuis. Ze zijn hun moeder al verloren en kunnen ook niet naar hun familie.” Dramatisch voor de kinderen die nu vijftien, elf, zes en drie jaar zijn. De oudste, Lesly moet welhaast een trauma hebben opgelopen na de crash. Zij was het die na het ongeluk bijkwam in een chaos met overal bloed. Zij was het die haar huilende babyzusje onder het levenloze lichaam van haar moeder vandaan trok. 

Enorme hoosbuien

Zij was het die, terwijl ze zelf gewond was, de andere kinderen naar buiten hielp waar ze hen vervolgens veertig dagen beschermde tegen enorme hoosbuien, honger en wilde dieren. “Je zou denken dat juist voor kinderen die zoiets hebben doorgemaakt de voogdij extra snel en goed geregeld zou zijn,” aldus Youkee.

“Gewoonlijk gaat de voogdij bij een overlijden automatisch naar de nog levende partner. In dit geval zouden Lesly en Soleiny dan naar hun vader Andres zijn gegaan. Dat dat niet is gebeurd, is op zijn zachtst gezegd vreemd. Voor de familie is het in elk geval onverteerbaar. De kinderen willen dolgraag naar huis, maar het probleem is dat ze niet allemaal naar hetzelfde huis willen, ze zouden dan dus van elkaar gescheiden moeten worden. Blijkbaar wil men dat voorkomen, maar dan wordt er wel voorbijgegaan aan het feit dat Lesly en Soleiny ook gescheiden zijn van hun broer en zus die bij hun vader wonen, en van hem uiteraard. De grootouders van moederszijde, Fátima en Narciso Mucutuy, hebben ook voogdij over de kinderen aangevraagd, zonder succes.”

Mat Youkee: 'Voor mij is het heel aannemelijk dat Lesly niet gevonden wilde worden. Wellicht omdat ze vreesde dat haar stiefvader bij de zoektocht betrokken was'

Al ‘vanaf het begin mysterieus’, zo omschrijft Mat Youkee het tragische avontuur van vlucht HK-2803. “Er waren veel vreemde dingen aan deze zaak. Hoe kon het dat het twee weken duurde voor het wrak van het vliegtuig werd gevonden? En waarom lukte het doorgewinterde militairen niet om vier jonge kinderen te traceren? De speurhonden hadden ze moeten ruiken. Een van die honden, Wilson, verdween bovendien zomaar van de aardbodem. Hoewel er uitgebreid naar hem is gezocht, is er nooit een spoor van hem gevonden.’

Er wordt beweerd dat de kinderen helemaal geen veertig dagen hebben rondgezworven, maar dat ze zijn vastgehouden door rebellen, die zouden ook de hond bij zich hebben gehouden. Als dat niet het geval is geweest, dan is er nog een andere theorie: de kinderen wílden niet gevonden worden. “Dat laatste denk ik en die gedachte wordt gestaafd door de GPS-data van de soldaten. Die toont een spinnenweb van gele lijnen waar ze naar de kinderen hadden gezocht. Die lijnen waren, zo blijkt achteraf, heel dicht bij de plek waar de kinderen uiteindelijk werden gevonden. Mij lijkt het zeer waarschijnlijk dat de kinderen allang wisten dat er naar hen gezocht werd.

De teams hadden luid Lesly’s naam geroepen, ze hadden via grote luidsprekers met helikopters berichten uitgezonden, ingesproken door hun grootmoeder. De verklaringen die Lesly later aflegde, waren zeer tegenstrijdig. Kort na de redding vertelde ze aan haar grootouders dat ze in de jungle stemmen had gehoord, mannen had gezien, maar dat ze zich had stilgehouden. Ze had op zeker ogenblik zelfs haar hand over de mond van de baby gelegd om niet gevonden te worden. Een jaar later vertelde ze aan het onderzoeksteam dat de oorzaak van de crash trachtte te achterhalen, dat ze nooit mensen had gehoord of gezien. Pas toen ze in de derde week een flyer vond, achtergelaten door de reddingsteams, was ze, zoals op die flyer werd gevraagd, op dezelfde plek gebleven. Voor mij is het heel aannemelijk dat in elk geval Lesly niet gevonden wilde worden. Wellicht ook omdat ze vreesde of wist dat haar stiefvader bij de zoektocht betrokken was.”

Toeval… of toch niet?

In de documentaire uit 2024, The Lost Children, wordt ook ingezoomd op de vele bizarre gebeurtenissen en toevalligheden tijdens de zoektocht. Het was bijzonder hoe het leger uiteindelijk hecht samenwerkte met de inheemse vrijwilligers onder leiding van sjamaan Don Rubio. Het waren ook de inlanders die allerlei aanwijzingen vonden dat de kinderen nog leefden: een slipper, een drinkfles voor de baby… “Het was opmerkelijk dat het leger het vliegtuig in eerste instantie niet had kunnen vinden en de inheemse mannen wel,” zegt journalist Mat Youkee. “Maar het was nóg gekker dat het de soldaten ook niet lukte toen ze eenmaal de exacte coördinaten hadden. Zelfs toen kwamen ze maar niet op de plek waar Hernando Murchia op 1 mei 2023, drie kwartier na het opstijgen, zijn Cessna met de neus omlaag in de jungle boorde. De kinderen daarentegen keerden na enkele dagen moeiteloos naar het wrak terug om te kijken of er misschien nog proviand aan boord te vinden was.”

Toen iedereen de moed al begon op te geven vond Don Rubio, met wie Youkee ook sprak, de kinderen. Met behulp van bovennatuurlijke krachten. Hij bereidde een magische drank en sprak met de geest van het oerwoud. Youkee is niet bijgelovig en heeft er ook geen verklaring voor. 

“Er is inderdaad een drank gemaakt met Yahe, in het westen noemen we dat Ayahuasca. Ik heb vrienden die daar heel heftige trips op maken. Het militaire team was er getuige van dat de sjamaan op 8 juni de drank dronk en in trance raakte. Tijdens die trance zou hij hebben gesproken met de Duende, de bosgeest die volgens hem de kinderen in zijn macht hield. Don Rubio onderhandelde met hem en kreeg aanwijzingen waar hij hen, de volgende dag, kon vinden. En precies zo gebeurde het. De volgende middag werden Lesly, Soleiny, Tien en Cristin gevonden. Ik was ontzettend blij en had niet gedacht dat ze nog levend gevonden zouden worden en zeker niet alle vier. Wat dat bovennatuurlijke betreft: eerst dacht ik dat al die mensen in metaforen spraken, dat het allemaal symbolisch was. Maar iedereen was het erover eens dat er iets onverklaarbaars was gebeurd. Het gaat mij boven mijn pet.”

Mat Youkee blijft de zaak op de voet volgen, de rechtszaak van Manuel Ranoque, het lot van de vier kinderen en dat van de Colombiaanse Amazone. Inmiddels houdt hij zich daarnaast ook actief bezig met de gebeurtenissen rond het Panamakanaal en woont hij daarom in Mexico-Stad met zijn vriendin en hun hond. Over het lot van de vermiste herdershond Wilson is de dierenvriend optimistisch. “Tijdens mijn laatste gesprek met hem verzekerde Don Rubio mij dat het heel goed met Wilson gaat. Tijdens een Yahe-sessie had hij gezien dat hij in de jungle is opgenomen door een groep wilde honden. Dat is goed genoeg voor mij.”