Klap van de molen: ongekend veel afgestudeerde jonge molenaars dit jaar

De Hollandsche Molen, de vereniging die zich inzet voor de monumentale wind- en watermolens in Nederland, had begin dit jaar heuglijk nieuws te melden: een recordaantal mensen mocht begin februari een diploma in ontvangst nemen na het molenaarsexamen. Nederland heeft er daardoor 110 nieuwe molenaars bij. En dat is hard nodig. Nederland telt ongeveer 1200 molens en die worden veelal bediend door oudere, langzaam vergrijzende Nederlanders. Onder de nieuwe molenaars bevinden zich opvallend veel jongeren met passie voor het aloude ambacht. Wie zijn dat? En wat zijn hun drijfveren om molenaar te worden? Panorama stelt drie jonge, kersverse molenaars voor. 

Mayke Bronkhorst (27), molenaar op de Wenumse watermolen in het Gelderse Wenum, wilde iets gekkers en wilders. “Helemaal onder het stof en het meel weer naar huis. Heerlijk!”

Wat is er zo mooi aan het vak van molenaar? 
“Het is een combinatie. Allereerst is het leuk dat je een stukje geschiedenis kunt voortzetten. De oudste watermolens in Nederland komen uit de Romeinse tijd. Die zijn al duizenden jaren actief. Bekend zijn natuurlijk de graan- en korenmolens, maar vroeger werden molens ook gebruikt om papier te maken en werden ze gebruikt voor wasserijen. In een molen ga je terug naar de kern. Tegenwoordig zijn we allemaal met computers en knopjes bezig, maar in een molen voel je de geschiedenis. Daarnaast heb je mooie natuur om je heen. O, het is een oud gebouw, dacht ik toen ik drie jaar geleden voor het eerst de Wenumse watermolen binnenstapte, maar al snel merkte ik dat het veel meer is dan een oud gebouw.” 

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Hoe ben je ermee in aanraking gekomen? 
“Ik ben vrij impulsief. Ik ben freelance vertaler, wat ik vanuit huis doe en waarvoor ik veel achter de computer zit. Tijdens de coronaperiode zocht ik iets actiefs. Iedereen was aan het wandelen en fietsen, maar ik wilde iets gekkers, iets wilders. Ineens zag ik dat een oudere molenaar bij mij in de buurt opvolging zocht. Ik dacht: ik reageer gewoon en ik zie wel. Na mijn eerste stappen in de molen keek ik rond en dacht: ik zie mezelf hier wel staan. Ik heb een liefde voor geschiedenis en oude meuk. Er hangt ook een bepaalde geur in een molen. Oud hout, stof. Dit past wel bij mij, dacht ik. Nu is elke woensdagmiddag mijn molenmiddag.”

Wat doe je zoal in en op een molen?
“Op dit moment heel weinig, omdat we wachten op een nieuw waterrad. Het is een oud gebouw, dat goed onderhouden moet worden. In het voorjaar ben je bezig om alles er weer mooi uit te laten zien met klusjes als ramen lappen, onkruid wieden en schoonmaken. Als de molen weer gemaakt is, dan laat ik hem snel weer draaien.”

Wat zijn molenaars voor type mensen?
“Na anderhalf jaar op de molenaars-opleiding moet ik toch wel zeggen dat er veel oude, grijze mannetjes zijn onder de molenaars. Dat vind ik geen probleem. Zij hebben heel veel kennis en kunde. Het zijn mannen die het grotendeels doen naast of na hun werk en iets willen terugdoen voor hun omgeving. Hartstikke aardig zijn ze. En ze vertellen graag over hun molen en de omgeving. Daar kan ik echt van genieten. Ik hou er zelf ook enorm van om erover te praten met geïnteresseerden. Als mensen spontaan langskomen, dan vragen ze soms: Euh… we zijn op zoek naar de molenaar. Dan zeg ik: Ik ben de molenaar. De meeste mensen verwachten dat niet. Ik wil ze graag het verhaal vertellen, dingen laten zien, ook al ben ik dan wat jonger.”

'Er is een heel team van molenjongeren die overdag of 's nachts de molen laten draaien en ondertussen een biertje doen met elkaar'

Wat is het grootste misverstand over molenaars?
“Dat het altijd oude, grijze mannetjes zijn. Er zijn juist veel jongeren die al van kinds af aan bij de molen komen, aan de hand van hun opa of oma. Er is een heel team van molenjongeren die overdag of ’s nachts de molen laten draaien en ondertussen een biertje doen met elkaar.”

Hoe zie je je toekomst als molenaar?
“Ik hoop dat ik dit nog lang kan blijven doen. Maar ja, een molen laten draaien kost geld, zo’n twee- tot drieduizend euro aan onderhoud per jaar. Als er echt iets kapotgaat, zoals een waterrad of molensteen, dan lopen de kosten verder op. Daar kun je je niet altijd op voorbereiden. Bij de overheid kun je subsidies aanvragen en soms krijg je donaties van bezoekers. Als de subsidies wegvallen en je hebt geen andere inkomsten, dan wordt het wel moeilijk. Een molen is net als een huis of schuurtje. Alles heeft onderhoud nodig.” 

Zou je op een molen willen wonen? 
“Ja! Sowieso. Sommige molens bestaan alleen maar uit hout. Dat piept en kraakt, maar het zorgt tegelijkertijd ook voor een bepaald soort sfeer. Ik hou daarvan. Net als van de verhalen die vanuit een molen komen. Wist je trouwens dat veel spreekwoorden en uitdrukkingen uit de molenwereld komen? Zoals oliedom. Kinderen moesten vroeger helpen in de oliemolen, waardoor ze geen onderwijs kregen en dom bleven, oliedom. Hetzelfde geldt voor ‘met de billen bloot’. Als in de korenmolen de maalsteen moet worden schoongemaakt, wordt de steen opgetild en omgedraaid. Aan de onderkant zitten ribbels, die billen worden genoemd. Zo komt de steen met de billen bloot. Leuk hè? Er komt misschien wel meer uit een molen dan je zou denken.” 

Wat vinden vrienden en vriendinnen van je molenaarschap? 
“Mensen komen al snel met opmerkingen als: Hoe kom je nou weer in een molen terecht, heb je soms ook een spinnenwiel op zolder staan? Mijn vrienden weten intussen wel dat ik heel blij en vrolijk word van oude spullen en om bezig te zijn met oude techniek en oude voorwerpen. Daarnaast is het gewoon fijn om lekker bezig te zijn. Ik klap thuis mijn laptop dicht, zit vijf minuten op de fiets, stap de molen in en kom helemaal onder het stof en het meel weer naar buiten. Een heerlijk gevoel geeft dat. Dan heb ik me toch even nuttig gemaakt, denk ik dan.” 

Coen Manche (20) uit Koekange, molenaar op de Molen van Buursink in Markelo en Molen De Leijen in Staphorst, wilde als peuter al bij elke molen kijken die hij zag. “Mensen vinden het vaak een nogal aparte hobby.”

Wat is er zo mooi aan het vak van molenaar? 
“Je hebt te maken met een heel oud werktuig, dat al honderden jaren actief is en waar niet veel aan veranderd is. Het werken met de molen is een ambacht dat belangrijk is om in stand te houden. Daarnaast ben je met de natuur bezig, met het weer en de wind. Ook heb je met bezoekers te maken die je over je passie en over de molens kunt vertellen. Dat alles bij elkaar maakt het zo mooi.” 

Hoe ben je ermee in aanraking gekomen? 
“Ik ben geboren in Balk, in Friesland, en toen ik een jaar of twee, drie oud was ging ik met mijn opa een rondje lopen in een dorp vlakbij, waar een molen staat die we regelmatig bezochten. Hoewel ik mij die eerste keer niet meer kan herinneren, weet ik wel dat ik toen al meteen gegrepen werd door de sfeer en de techniek. Als we met de auto ergens waren en in de verte een molen zagen draaien, dan gingen we altijd wel even kijken. Later ging ik op internet kijken en feitjes over molens opzoeken. Toen ik een jaar of elf, twaalf jaar oud was begon ik af en toe op zaterdag te helpen bij de molen in De Wijk, waar ik nu vlakbij woon. Ik deed daar klusjes als het helpen met de zeilen voorleggen of de molen op de wind zetten.” 

Wat doe je zoal in en op een molen?
“Omdat ik doordeweeks in Enschede studeer en dan bij familie verblijf, ben ik meestal een of twee keer per week op mijn molen De Leijen, vlak bij Staphorst. Daar ben ik de enige molenaar. De Leijen is een vrij kleine korenmolen die eigendom is van tweesterrenrestaurant De Groene Lantaarn dat ernaast zit. We malen het graan hier voor gebruik in het restaurant. Daar maken ze er brood en pasta mee. Daarnaast is het leuk om de gasten van het restaurant een rondleiding te geven voordat ze aan tafel gaan.” 

'Molens passen heel goed in deze tijd, waarin veel mensen duurzaam bezig zijn en hun producten lokaal kopen'

Wat zijn molenaars voor type mensen? 
“Het stereotype is natuurlijk een oud grijs mannetje met een overall aan, maar als je kijkt naar de nieuwe lichting, dan zijn het juist heel verschillende mensen die bezig zijn met het vak van molenaar. Je moet wel van een uitdaging houden. Een molen is zoiets groots om zelfstandig mee te kunnen werken. Daar moet je echt een passie voor hebben. Zelf heb ik deze passie deels kunnen omzetten in mijn huidige studie. Ik zit momenteel in het laatste jaar van een studie werktuigbouwkunde op de Universiteit Twente.” 

Wat is het grootste misverstand over molenaars? 
“Het zijn lang niet alleen ouderen die belangstelling hebben voor het vak. Gelukkig zijn er ook steeds meer jongeren die interesse krijgen om molenaar te worden. Als ik op school vertel dat ik molenaar ben, dan vinden ze dat wel apart, maar ze vinden het toch ook wel interessant, merk ik.”

Hoe zie je je toekomst als molenaar? 
“Ik hoop dit zo lang mogelijk te kunnen blijven doen. Hoewel ik niet weet waar mijn werk mij straks gaat brengen, wil ik wel met molens bezig blijven. De passie zit diepgeworteld. Je ziet ook dat het aantal mensen dat zich bezighoudt met die molens steeds meer groeit. Hoe dat komt? Sinds de lockdown is ook de trek naar molenwinkels toegenomen. Mensen gingen vanaf toen hun producten meer lokaal halen, zo duurzaam mogelijk. Molens passen heel goed in deze tijd, waarin veel mensen duurzaam bezig zijn en biologisch willen eten.” 

Zou je op een molen willen wonen? 
“Dat is stiekem wel een droom, ja. Misschien ergens op een mooie poldermolen. Wat ik de mooiste molen vind? Molenaars zeggen dat natuurlijk altijd over hun eigen molen, maar in het westen van het land vind je de grotere molens. Die zijn toch wel heel indrukwekkend.” 

Wat vinden vrienden en vriendinnen van je molenaarschap? 
“Sommigen vinden het apart, anderen zijn juist weer heel geïnteresseerd. Die neem je dan een keertje mee naar de molen. Het is een heel andere hobby dan de meesten hebben. Ik ben ook vrij fanatiek bezig met pianomuziek, maar ik vind het ook heerlijk om buiten bezig zijn. Een molen is natuurlijk een enorme machine die je moet bedienen. Als er een flinke wind staat en je molen draait, dan geeft dat een machtig gevoel.”

Feike Wibbels (21) uit Winterswijk, molenaar op de Molen Bataaf in Winterswijk, vindt dat je als molenaar niet met je tijd mee kunt gaan. “Facebook en Instagram maken het molenaarsvak echt niet aantrekkelijker.”  

Wat is er zo mooi aan het vak van molenaar? 
“Omdat ik momenteel de opleiding werktuigbouwkunde volg, ben ik sowieso gefascineerd door techniek. Een molen heeft eigenlijk een heel simpele techniek. Het is redelijk makkelijk te volgen hoe het werkt en beweegt. Als je een molen aan zet, dan breng je ’m als het ware tot leven. Het is mooi om zoiets te zien gebeuren.” 

Hoe ben je ermee in aanraking gekomen? 
“Dat is wel een grappig verhaal. Ik ben op een molen begonnen toen ik twaalf jaar oud was. Mijn moeder wilde ’s avonds een keer pannenkoeken maken, dus zij had ineens meel nodig. Of ik dat even wilde halen bij de molen? Vervolgens hoorde ik dat ze nog vrijwilligers zochten. Zodoende ben ik daar terechtgekomen. Eerst alleen op zaterdag, maar ik ben steeds meer gaan draaien. Ook op molens in de omgeving.” 

Wat doe je zoal in en op een molen?
“Op een molen is altijd wel wat te doen. Zoals ‘opzeilen’, de molen op de wind zetten, onderdelen smeren, dingen repareren en alles in orde maken voor het gebruik. En er valt meestal ook wel wat te malen voor veevoer bijvoorbeeld. En er komen ook geregeld mensen langs voor een rondleiding. De Bataaf ligt op een gunstige plek: dicht bij het centrum van Winterswijk, waar elke zaterdag markt is. Er zijn ook veel fietsroutes en campings in de buurt. Op een mooie dag komen er zo dertig, veertig mensen langs om binnen te kijken. Veel Duitsers ook, we zitten hier niet ver van de Duitse grens. Als ze mij dan in overall zien hoor ik vaak: Jij bent zeker de jongste hier. Dat is altijd wel grappig.” 

'Molenaars zijn ontzettend eigenwijs. Ik wil niet zeggen dat je een grote bek moet hebben, maar je moet wel zeggen wat je ergens van vindt'

Wat zijn molenaars voor type mensen? 
“Ze zijn ontzettend eigenwijs, haha. Dat ben ik zelf ook. Je moet er een beetje bij passen. Ik wil niet zeggen dat je een grote bek moet hebben, maar je moet wel zeggen wat je ergens van vindt. De gesprekken zijn meestal erg direct. Een voorbeeld? Nou, we hebben nu bijvoorbeeld een discussie op onze molen, waarvan we het wiel verzet hebben omdat het volgens ons te ver naar binnen stond. Totdat iemand zei: Is dat wel zo? De redenering die jullie geven, is heel onlogisch. Dat soort dingen maken we wel bespreekbaar.” 

Wat is het grootste misverstand over molenaars? 
“Dat een molenaar met zijn tijd mee kan gaan. Molenaars zijn toch voornamelijk nog steeds ouderen. Ik ben samen met een andere jongen, die momenteel de opleiding doet, de enige jonge molenaar in Winterswijk. Veel molenaars doen het als invulling van hun pensioen. Het is lastig. Een molen is zo oud. Je kunt de molen niet veranderen. Jongeren bereik je er moeilijk mee. We hebben hier een tv hangen, maar dat doet het ’m niet, hoor. Net zomin als Facebook en Instagram.” 

Hoe zie je je toekomst als molenaar? 
“Wel goed. Omdat er weinig jongeren bij komen, moet ik steeds vaker komen om dat op te vangen. Iedere zaterdag ben ik wel een uurtje of zes op de molen. Later hoop ik dat aantal uren uit te breiden, als dat kan. Maar het is en blijft een hobby.”

Zou je op een molen willen wonen? 
“Ja, op zich wel. Al hangt het er wel van af wat voor type molen het is. Een korenmolen betekent altijd stof, maar op een poldermolen kun je prima wonen. Als een poldermolen aangaat, dan hoor je hem nauwelijks.” 

Wat vinden vrienden en vriendinnen van je molenaarschap? 
“Sommigen vinden het wel interessant, maar de meesten hebben er niet zo veel mee. Als ze eens langs zijn geweest, dan begrijpen ze er wel iets meer van. Weet je, het is gewoon een leuke hobby voor mij. De meeste hobby’s heb ik al lang. Zo vind ik het ook mooi om met auto’s bezig te zijn. Zelf heb ik Peugeot 204 uit 1968 en oude brommers. Ik vind het leuk om daar een beetje aan te sleutelen. Ook heb ik hier wat 3D-printers staan, waar ik wat mee knutsel. Een molen zie ik net zo. Ik hou gewoon van de techniek.”