MISDAADCOLUMN: Leidt tatoeage tot doorbraak in cold case gemummificeerde man?

Laten we het eens hebben over het ‘kelderlijk’ in Amsterdam, het lichaam van een man dat in 1982 gemummificeerd werd gevonden in een pand aan de Oudezijds Achterburgwal. Tot op de dag van vandaag is zijn identiteit onbekend, ondanks enkele opvallende details waaronder een amateuristische tatoeage. De man was gewikkeld in een deken, vastgebonden met een tuinslang en verborgen onder een laag vuil. Buurtbewoners, onder wie krakers en verslaafden, wilden of konden de recherche geen stap verder helpen. Het was dan ook typisch zo’n zaak die gedoemd leek voor altijd onopgelost te blijven. 

Leek. Want dankzij onderzoek door Sander Meyer van de Stichting Coldcasezaken heeft de zaak een nieuwe impuls gekregen. De opvallende tatoeage op de rug van het kelderlijk – met de tekst ‘Der Teufel Soll Mein Führer Sein’ en een hand die ogenschijnlijk een brandende kaars vasthoudt – zou wel eens de sleutel kunnen zijn tot identificatie van de man. De tatoeage, lang gezien als een uiting van satanisme, verwijst mogelijk naar een politiek beladen verleden waarin een radicale studentenbeweging uit de jaren 60 en 70 in Duitsland een grote rol speelde. 

De naam ‘Teufel’ is volgens Meyer mogelijk geen verwijzing naar de duivel maar naar Fritz Teufel, een revolutionaire studentenleider en oprichter van de roemruchte Commune 1 in Berlijn. De man werd door sommigen als een held gezien, door anderen als een oproerkraaier. De leden van de commune woonden samen, leefden het vrije leven van seks, drugs en rock-’n-roll en verzetten zich tegen alles wat met betutteling te maken had. Fritz Teufel stond vaak vooraan bij de studentenprotesten in Berlijn en verscheen regelmatig op tv, waar hij soms opschudding veroorzaakte, bijvoorbeeld toen hij een waterpistool tevoorschijn haalde en dat richtte op de presentator. 

‘In het Amsterdam van die jaren kon een mysterieuze Duitser vol ideologische dromen en misschien ook een paar gram heroïne, zomaar verdwijnen’

Teufels boodschap van verzet tegen het establishment ging er bij het studentenvolk in als Ketellapper. En de man, wiens lijk later in Amsterdam werd gevonden, kan wel eens een van die bewonderaars zijn geweest. De ontdekking dat de vermeende kaars in de tatoeage mogelijk een brandbom verbeeldde, zoals in die tijd gebruikt door radicale groeperingen, maakt het verhaal nog geloofwaardiger. Het suggereert immers dat het slachtoffer betrokken was bij extreemlinkse activistische bewegingen, zoals die van Fritz Teufel. Dit werpt meteen de vraag op: was zijn dood een ongeluk, een overdosis, of werd hij het slachtoffer van geweld binnen deze kringen?

“Stel je de setting voor,” zegt Meyer. “Het Amsterdam van de jaren zeventig, een broeinest van alternatieve bewegingen, krakers, hippies en radicale studenten. Drugspanden waar niemand vragen stelde, kraakpanden waar de autoriteiten niet welkom waren. Een omgeving waarin een mysterieuze Duitser, vol met ideologische dromen en misschien ook een paar gram heroïne, zomaar kon verdwijnen zonder dat iemand er echt raar van opkeek. Totdat hij, jaren later, als oud vuil en in gemummificeerde toestand wordt teruggevonden.”

Het waren omstandigheden, zo wil Meyer maar zeggen, die enige vooruitgang in het onderzoek destijds kansloos maakten. Hij hoopt dan ook dat de Nederlandse en Duitse politie alsnog onderzoek wil doen naar de Teufel-aanhangers. “Wellicht zijn er nog mensen die deze man kenden, hem zagen op demonstraties, of zelfs samen met hem actievoerden. Misschien leidt het tot de doorbraak waar onderzoekers en nabestaanden al zo lang op hopen.” 

Meyer heeft in ieder geval programmamaker Kees van der Spek, die ooit een uitzending maakte over het kelderlijk, aan zijn kant staan. “Hij was meteen enthousiast en vond het verbazingwekkend dat niemand meteen doorhad dat de ‘kaars’ eigenlijk helemaal geen kaars was,” aldus Meyer. 

Het is te hopen dat ook de politie iets ziet in Meyers bevindingen. Een sterker aanknopingspunt dan dit is er niet.