5000 slachtoffers per jaar in Nederland: mensenhandel is miljardenbusiness

Bij mensenhandel kan het gaan om seksuele, arbeidsrechtelijke en criminele uitbuiting. Voor dit verhaal richten we ons op seksuele uitbuiting. De beruchtste zaak in het buitenland is die van de Amerikaanse miljardair Jeffrey Epstein, die met hulp van zijn vriendin Ghislaine Maxwell op georganiseerde wijze kwetsbare tienermeisjes ronselde voor zichzelf en voor zijn rijke, beroemde vrienden. Behalve in zijn enorme woning in Manhattan vormde een luxe privé-eiland, Little Saint James op de Maagdeneilanden, de arena voor een non-stop orgie aan seksuele uitbuiting van minderjarige meisjes.

Het werden langslepende zaken die in 2008 tot een eerste veroordeling leidden voor seksueel misbruik van een 14-jarig meisje en eindigden in 2019, toen Epstein in New York aangeklaagd werd voor mensenhandel en seksuele uitbuiting.  Uiteindelijk kwam het niet tot een proces omdat hij via zelfdoding in hetzelfde jaar aan de federale rechtszaak ontsnapte.  Zijn bondgenote kreeg in 2021 wel een celstraf: 20 jaar voor kinderhandel en seksuele uitbuiting.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

In de 943 pagina’s tellende lijst die een Amerikaanse rechtbank begin dit jaar vrijgaf, staan ruim honderd namen, waaronder beroemdheden als Michael Jackson en Bill Clinton.

Escortkoningin

Dichter bij huis speelt een andere vrouw een rol als het gaat om mensenhandel. ‘De Nederlandse escortkoningin’ Margretha van de Laar (50) uit Friesland pakt graag uit met haar succes en haar goede entrees in de wereld van bekende Nederlanders, aldus de Gazet van Antwerpen. “Ze noemt zichzelf danskampioene, hitzangeres en succesvolle fitnesscoach.” Het onderzoekplatform Pointer (KRO-NCRV) legt in een succesvolle zesdelige podcastreeks de handel en wandel van ‘een miljoenenimperium’ bloot: escortbedrijf Nirvana. Daarover zwaaide Van de Laar sinds 1996 vanuit Eindhoven de scepter. De onderzoeksjournalisten Jerry Vermanen en Klaas den Tek vonden 114 websites van haar escortbedrijf die door middel van profielfoto’s veel aantrekkelijke escortdames aanprezen, verspreid over diverse Nederlandse steden. Probleem: een flink aantal van deze vrouwen had niets met Nirvana van doen.

Behalve dat ze niet leverde wat ze beloofde als het ging om de gewenste escortdames, voor wie desondanks afgerekend moest worden door de ontevreden klanten, fraudeerde ze met haar boekhouding: ze gaf veel minder omzet op dan in werkelijkheid het geval was. En dan hebben we het over een verschil van een paar miljoen. In 2022 wordt Margretha van de Laar in hoger beroep veroordeeld tot 18 maanden voor belastingontduiking. Maar ze is een doorzetter en dus wijkt ze voor haar veroordeling met haar escortservice uit naar Retie in België.

In Antwerpen wordt ze vervolgens in oktober 2023 veroordeeld tot vijf jaar celstraf wegens uitbuiting van prostituees. De kwetsbare vrouwen met vaak verslavingsproblemen moesten van de 150 euro die ze per uur verdienden 50 euro aan de chauffeur en 60 euro aan het bedrijf afstaan. Reken maar uit wat er overblijft, vrijwel niets dus. En dat is strafbaar in België. Er mag geen twee derde of meer van de inkomsten van de werkende dames ingepikt worden door een escortservice. En dan zijn de vrouwen ook nog eens verplicht minimaal drie klanten per dag af te werken… 

Vanuit de gevangenis zet Van de Laar haar zaakjes verder voort via een doorstart met de hulp van een dochter die onder druk wordt gezet. En met enig succes, want op 18 november wordt bekend dat Tilburg op 12 maart 2024 een vergunning heeft verleend voor het omstreden escortbedrijf in Tilburg. En zo werkt die gemeente dus mee aan mensenhandel.

Tilburg reageert schriftelijk op de berichtgeving: er is vooraf een Bibob-onderzoek gedaan om bedrijven en personen te screenen. Uit het onderzoek bleek destijds geen weigeringsgrond… “Onderzoek naar familie maakt hier geen deel van uit, enkel wanneer familie aantoonbaar zakelijk betrokken is. Deze betrokkenheid is niet gebleken uit onderzoeken. De informatie die nu beschikbaar is, was toen niet voorhanden,” aldus de gemeente Tilburg op de dagbladsite BD.nl. 

Beter leven elders

Een andere categorie: de NOS bericht afgelopen oktober dat er steeds meer buitenlandse slachtoffers in thuisprostitutie in Nederland te betreuren zijn. Vorig jaar is er in Nederland vaker melding gedaan van slachtoffers van mensenhandel en seksuele uitbuiting, waarbij opvallend veel slachtoffers afkomstig zijn uit Zuid-Amerika en Afrika, zo blijkt uit cijfers van het Nationaal Rapporteur Mensenhandel. Het gaat dan om mensen, vooral vrouwen, die hun land ontvlucht zijn voor een beter leven elders. Ze worden of in hun land van herkomst geronseld of in Nederland en Spanje.

“Ze weten soms wel dat ze sekswerk gaan doen, maar niet onder welke omstandigheden,” meldt Conny Rijken, Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen. “Bar en boos zijn de omstandigheden in Nederland waar de slachtoffers vaak illegaal verblijven omdat hun visum is verlopen.” Ze kunnen geen kant op. Mensenhandelaars regelen seksadvertenties, afspraken en betalingen. “In het gunstigste geval worden de opbrengsten verdeeld, maar we zien veel vaker dat het geld in de zak van de mensenhandelaar belandt.” Het gaat hier om zaken in de thuisprostitutie en de escortprostitutie. Het grootste probleem is de strategie van mensenhandelaren om hun slachtoffers onzichtbaar te maken door hen te isoleren. Er is daardoor weinig zicht op thuisprostitutie, waarbij de mensen ook nog eens steeds verplaatst worden. 

De grote vraag: hoe worden criminele organisaties van mensenhandelaren opgespoord? Omdat Europol de bestrijding van mensenhandel de laatste jaren hoog op de agenda heeft staan, valt het zeer te betreuren dat de Nederlandse politie, in tegenstelling tot die in vele andere landen, minder vaak aansluiting zoekt bij Europese onderzoeken – waarbij verschillende landen informatie uitwisselen over landsgrensoverschrijdende misdrijven – om complexe mensenhandel-zaken op te sporen, zo blijkt uit onderzoek van Pointer dit jaar. 

Volgens Tamme de Leur, directeur van MetaStory Instituut en expert op het gebied van moderne slavernij, neemt Nederland de aanpak nog niet erg serieus. Op dit moment wordt het bestrijden van seksuele uitbuiting door politie vooral op regionaal niveau gedaan. “Mensenhandel is een landelijk en internationaal fenomeen. Dus denken dat je zo’n crimineel netwerk kan bestrijden met regionale aanpak is een illusie.” Wel ligt er een wetsvoorstel van Justitie en Veiligheid om daders van mensenhandel harder aan te pakken.

Financiële malaise

In de afgelopen jaren kom je in meerdere zaken regelmatig Roemenen tegen. Vaak is de werving in het land van herkomst tot stand gekomen via (online) persoonlijke netwerken, zo is te lezen in het rapport Mensenhandel in beeld 2024. Een voorbeeld van mensenhandel over de landsgrenzen heen, is een drietal uit Roemenië dat vrouwen uit Nederland maar ook uit Roemenië in de prostitutie laat belanden. In het laatste geval gaat het om vier kwetsbare Moldavische en Roemeense vrouwen die geen Nederlands spreken, in hun thuisland schulden hebben en om die reden makkelijk te ronselen zijn. Sommige vrouwen hebben vanwege financiële malaise hun kinderen achter moeten laten en worden, verspreid door het hele land, in vakantiehuisjes en hotelkamers gedropt, om daar als prostituees uitgebuit te worden. Uiteraard hebben deze vrouwen geen werkvergunning en zitten ze gevangen in de illegaliteit. 

Een van deze slachtoffers is nog maar 18 jaar als ze op 11 maart 2018 in Roemenië opgehaald wordt door de leider en zijn jongere maatje. Haar vriendin, een kennis van de Roemeen via wie ze in contact komt met de mensenhandelaar, vertrouwt het niet en smeert ’m bij een Roemeens pension. Het 18-jarige meisje blijft omdat ze weg wil uit de armoede. Tijdens een overnachting onderweg naar Nederland wordt haar meegedeeld dat ze drie maanden in de prostitutie moet werken en de helft van het verdiende geld aan hem moet afstaan. Voor deze reis moet ze ook nog eens 1000 euro betalen; ze begint dus al met een behoorlijke schuld. Het meisje hoort de man ook nog zeggen dat hij haar zal verkopen als ze niet doet wat hij wil. 

Sommige vrouwen hebben vanwege financiële malaise hun kinderen achter moeten laten en worden in hotelkamers gedropt, om daar uitgebuit te worden

Tijdens een overnachting dwingt de Roemeen seks met hem te hebben. Hij trekt aan haar haren en grijpt haar vast. Ze probeert zich nog te verzetten. De man zegt dat dit een les is voor haar en dat zij zo kan leren wat zij met klanten moet doen. Zodra ze op 13 maart in Nederland aankomen, wordt het meisje ondergebracht in een woning waar ze een dag later aangetroffen wordt tijdens een politiecontrole op het naleven van vergunningsvoorwaarden. Zo ontspringt zij de dans en keert terug naar Roemenië. 

De leider van de bende blijkt al vaker gevonnist in Nederland en andere Europese landen.  Uiteindelijk wordt hij in hoger beroep in maart 2024 veroordeeld tot 59 maanden voor onder andere mensenhandel ten opzichte van drie vrouwen.

Illegale prostitutie

In september 2018 worden honderden namen en foto’s van jongens en mannen gevonden in twee flatwoningen in Utrecht Overvecht. De ex-AVRO-dj Romeo A. (dan 65), die zichzelf nu Hans noemt, heeft namelijk samen met zijn kompaan Nico L. (60) een nieuw verdienmodel gevonden. 

In de zomer van 2017 komt bij de politie een melding binnen dat er in een flatwoning mogelijk een escortbedrijf gevestigd is op naam van Romeo. Hij zou minderjarige jongens voor zich hebben werken en in het bezit zijn van kinderporno. Omdat het waarschijnlijk om illegale prostitutie gaat wordt de woning geobserveerd. Als in januari 2018 een gesprek plaatsvindt met Romeo, ontkent hij dat hij met minderjarigen werkt hoewel hij daar in het verleden al voor veroordeeld is. Op 16 maart 2018 komt er iemand in beeld bij de wijkagent. Tijdens een controle vertelt deze man, die al twee jaar klant is, dat hij een mannelijke prostitué heeft bezocht in de flat. Daar zouden zich in totaal vijf jongens prostitueren. In mei komt er opnieuw een melding binnen: twee oude mannen zouden met escortjongens van 17 tot 20 jaar in een flat van Nico aanwezig zijn. Uiteindelijk worden eind september, onder de naam 03Yukon, beide woningen doorzocht en spullen in beslag genomen. 

Romeo A. en Nico L. blijken zich te specialiseren in jongens die net of nog geen 18 jaar oud zijn. Ze benaderen deze via een gay-chatsite. Later blijkt uit verklaringen dat hoe jonger en kinderlijker de jongens eruitzagen, hoe beter het was voor de business. Na wat chatgesprekken volgt er een proefdate bij het tweetal thuis om te beoordelen of een jongen wel geschikt is voor de prostitutie. De keuring bestaat eruit dat Nico seks heeft met het slachtoffer en Romeo toekijkt. 

Eenmaal geschikt bevonden als ‘payboy’ wordt er een profiel aangemaakt op de website Boys4U om de jongens te presenteren aan potentiële klanten. De ‘boys’ krijgen een werktelefoon en de escortbeheerders regelen de afspraken met de klanten. De flatwoningen van het duo dienen dan als bordelen waar de jongens hun klanten ontvangen. Willen klanten de jongens liever thuis ontvangen, dan zetten de mannen hen voor de deur af. 

De jonge slachtoffers moeten voor een seksdate 150 euro per uur vragen waarvan 20% afgestaan dient te worden aan de heren voor aanschaf van condooms en aanverwante spullen. Deze seksuele uitbuiting van jongens, van wie de jongste 16 was, heeft van 19 maart 2016 tot en met 31 maart 2019 geduurd. Op 27 januari 2021 worden beide pooiers veroordeeld tot 6 jaar celstraf en tbs met dwangverpleging voor mensenhandel, jeugdprostitutie, kinderporno en ontuchtige handelingen met zeven slachtoffers.

De officier van justitie in deze zaak, Daphne van der Zwan, merkt op dat deze wereld nog schimmiger is dan die van de hetero-prostitutie en dat het vooral om kwetsbare jongens gaat. “Een aantal werd geworven voordat ze 18 waren. Twintig slachtoffers hebben we, na veel gepuzzel, geïdentificeerd. De slachtoffers zijn totaal verschillende jongens maar de grote gemene deler is dat ze allemaal erg kwetsbaar zijn. De een is dakloos, de ander heeft verslaafde ouders of woont in een instelling.”

Wie zijn deze jongeren? Volgens Mensenhandel Nationaal Rapporteur Mensenhandel en Seksueel Geweld tegen Kinderen, blijkt 34% van de slachtoffers jonger te zijn dan 23 jaar. Een deel van hen krijgt later opnieuw te maken met deze praktijken. Historisch zijn meisjes en vrouwen de belangrijkste slachtoffers, maar het aantal mannelijke gevallen neemt, ook wereldwijd, toe. Kinderen, jongeren, migranten, asielzoekers of mensen met een lichtverstandelijke beperking zijn het meest kwetsbaar voor geweld, intimidatie of misbruik. Vaak kunnen of durven ze geen aangifte te doen.

En, de daders? Die opereren zowel alleen als in criminele samenwerkingsverbanden. Uit ‘Brede blik op daderschap van binnenlandse seksuele uitbuiting’ van de Nationaal Rapporteur Mensenhandel komt naar voren dat daders geen specialisten maar generalisten zijn. Dat wil zeggen dat de daders zich schuldig maken aan een veelvoud van delicten. Ook hebben veel daders een kwetsbare achtergrond omdat ze opgroeien in een instabiele gezinssituatie. Hun schoolprestaties zijn niet top te noemen en ze hebben vaak criminele ouders, broers en/of zussen en (ex)partners – dit geldt voor 9 op de 10 daders – die ook in de mensenhandel zitten. Omstandigheden die juist bij deze daders relatief vaker voorkomen dan bij andere criminelen. 

Dit risicoprofiel moet goed in de gaten worden gehouden om toekomstige misdaden te voorkomen. Het gaat dan om, naar schatting, 700 tot 1000 kwetsbare personen per jaar waarvan een vijfde tot een derde minderjarig is. Helaas gaat een deel van hen ook nog eens binnen vijf jaar opnieuw de fout in. Het is dus zaak om mogelijk toekomstige daders in het vizier te hebben omdat ze, als ze aan een criminele carrière beginnen, meestal nog minderjarig zijn. 

Het zijn bepaald niet alleen mannen die een rol spelen bij seksuele uitbuiting. De gemiddelde leeftijd van de vrouwelijke plegers is ruim 30 jaar. Van de veroordeelde vrouwen heeft de helft zelf ooit in de prostitutie gewerkt. Zij zijn dus zelf slachtoffer geweest van seksuele uitbuiting voordat ze dader werden. Het grootste deel van de vrouwen heeft het delict samen met anderen gepleegd. Driekwart van hun mededaders is man, opvallend vaak zijn het mannen met wie ze een relatie hebben of hebben gehad, zo blijkt een verkennend onderzoek van M.D.S. Wijkman en E.R. Kleemans. Buitenlands onderzoek geeft aan dat vrouwen, waar het georganiseerde misdaad betreft, als verdienmodel de voorkeur geven aan mensenhandel boven drugshandel, omdat de werkomstandigheden minder gevaarlijker zijn. 

Een 16-jarige meisje heeft naast haar verkrachter te maken met een moeder die haar, samen met de huisvriend, dwingt seks te hebben met andere mannen

Maar het kan altijd nog duisterder. Vaak speelt seksuele uitbuiting zich af in sjofele achterkamertjes of speciaal gehuurde appartementjes. In Nederland komen zaken voor waarbij ronselen niet eens meer het juiste woord is. Je zou kunnen spreken van ontvoeringen, geraffineerde misleidingen en zware intimidaties, waarbij kwetsbare meiden die bijvoorbeeld nog onder jeugdzorg vallen, geketend worden als seksslavin. Zo loopt een 16-jarig meisje weg uit een instelling voor jongeren in Zeist en trekt in september 2022, zonder toestemming van de instelling, in bij haar moeder in Dieren.

Haar moeder heeft dan al een kamer verhuurd aan een 53-jarige man uit Arnhem. De man, een huisvriend, maakt grove misbruik van de situatie van het minderjarige meisje, dat over beperkte geestesvermogens beschikt, onder toezicht is geplaatst, niet naar school gaat en niet in haar eigen levensonderhoud kan voorzien. Hoewel het meisje op alle manieren duidelijk maakt dat zij het niet wil, dwingt hij haar tot seks.  Het gaat om twintig tot dertig verkrachtingen. Het meisje heeft naast haar verkrachter te maken met een moeder die haar, samen met de huisvriend, dwingt seks te hebben met andere mannen. Ze moet triootjes doen met de man van 53 en een klant tegen betaling en zonder voorbehoedsmiddelen.

Het meisje wordt dan door de vriend van moeder drie keer vervoerd naar een klant: een 50-jarige man uit Dinxperlo. Het volgende ritueel speelt zich dan af: ze zitten met z’n drietjes beneden waar alcohol geschonken wordt en drugs gebruikt worden. Vervolgens gaan ze naar de zolder. Moeders huurder heeft de regie in handen en dwingt haar via oogcontact zich uit te kleden en de klant te pijpen terwijl hij op zijn rug ligt. Tegelijkertijd staat de perverse regisseur achter het meisje om seks met haar te hebben. De klant probeert ook nog vaginale seks met haar te hebben wat niet lukt omdat zijn piemel slap blijft. Ten slotte moet de huisvriend ook gepijpt worden. De afspraak was dat het een uur zou duren, maar het heeft totaal niet minder dan zes uur in beslag genomen. Als het meisje tussendoor vraagt hoe lang het nog gaat duren, wordt de huisvriend boos, knijpt haar in haar zij en kijkt haar intimiderend aan. Ook dwingt moeders vriend anale seks af tijdens zo’n trio, wat zij ook absoluut niet wil. De huisvriend reageert kwaad en gaat zijn gang waarop zij pijn heeft en huilt. 

Banktransacties

Wat de financiële afwikkeling betreft: de betalingen voor seks vinden in de nacht plaats. Uit onderzoek naar deze banktransacties blijkt dat op 12 november 2022 om 2.18 uur de klant een bedrag van 200 euro heeft overgemaakt naar de huisvriend, op 10 december om 1:46 uur 300 euro en op 17 december vroeg in de ochtend nog eens 300 euro. 

Ze krijgt er zelf slechts een klein deel van. De man heeft haar dus helemaal afhankelijk van hem gemaakt, waardoor zij geen ‘nee’ tegen hem kan zeggen. In deze periode gebruikt ze dagelijks drugs. Die worden verstrekt door haar moeder, de huisvriend en de klant.

Hoe de man tegen het 16-jarige meisje aankijkt, blijkt uit zijn kille logica als hij haar op 13 december 2022 een bericht stuurt: “Nee, jij bent helemaal geen hoer. Een hoer is iemand die gratis is, gaat gewoon met Jan en alleman of voor een beetje drugs. Dat is een hoer. Jij werkt voor geld. Je bent een prostituee, dat is een beroep, snap je. (…. ) En je kan gewoon bij de Kamer van Koophandel inschrijven. En dat als beroep, ZZP, prostituee zijn (…) Wij moeten voor die geld drie dagen werken. Jij verdient in een paar uurtjes, snap je dus be proud of jezelf baby.”

Deze gedwongen prostitutie heeft drie maanden geduurd. 

De huisvriend wordt op 17 mei 2024 door de rechtbank in Arnhem naast twee andere mannen, waaronder de klant, veroordeeld voor betrokkenheid bij mensenhandel, verkrachting en aanranding. Hij krijgt een celstraf van 48 maanden waarvan 12 voorwaardelijk. De klant komt er met een celstraf van 12 maanden van af. 

Cynisch is dat deze zaak pas aan het licht komt als de moeder bij de politie meldt dat de ‘huisvriend’ haar dochter verkocht heeft. De dochter heeft vervolgens aangifte gedaan van mensenhandel en verkrachting. Op 12 september 2024 wordt de moeder ook veroordeeld. Zij krijgt 2 jaar gevangenisstraf.