Het onmisbare, maar bloedirritante WhatsApp bestaat alweer 16 jaar

Op de foto: WhatsApp-bedenkers Brian Acton (l) en Jan Koum.

Ineens hadden we er een werkwoord bij: appen. In 2012 wordt het net tweede achter plofkip in de verkiezing van het woord van het jaar. Vijf jaar later wordt appongeluk, waarbij iemand een aanrijding krijgt terwijl hij aan het appen is, wel eerste. Het is ook een populaire vertrekgroet: we appen! En dat alles hebben we te danken aan de Amerikaanse internetcowboys Brian Acton en Jan Koum, die tot begin 2008 bij de zoekmachine Yahoo! Werken, waarna ze samen een jaar op wereldreis gaan.

Als ze terugkomen, solliciteren ze bij Facebook, maar het tweetal wordt niet aangenomen. En dan ontstaat bij de heren het idee om voor zichzelf te beginnen. Koum (op dat moment 33) heeft begin januari 2009 een iPhone gekocht en zoekt in de dan net geopende App Store naar handige applicaties. Maar wat hij zoekt – een app waarmee je makkelijk met elkaar kunt communiceren – is er nog niet. Gat in de markt oordeelt hij en samen met zijn vriend Acton belt hij met de Russische iOS-ontwikkelaar Igor Solomennikov. Die knutselt in no-time iets in elkaar en op 24 februari 2009 wordt de app officieel geregistreerd. WhatsApp besluit Koum de nieuwe app te noemen, naar de veel gebezigde welkomstgroet ‘Whats up?’

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Binnen een paar maanden heeft WhatsApp al 250.000 gebruikers, die erg enthousiast zijn over dit gratis alternatief voor de sms-berichten waar ze tot voor kort handenvol geld aan kwijt waren. Eind augustus in het geboortejaar van de kleine komt er al een nieuwe versie op de markt, die overigens net als z’n voorganger alleen in staat is om korte tekstberichten te versturen, nog geen foto’s of andere bestanden. 

Geldklopperij

Als WhatsApp in 2011 de top 20 van Google’s PlayStore bestormt, kan het inmiddels ook mediabestanden versturen en dan gaat het rap met de populariteit. In februari 2013 zijn er wereldwijd al 200 miljoen gebruikers en voor het jaar voorbij is, worden dat er al 400 miljoen. Een goudmijn voor de ontwikkelaars? Nou, niet meteen. Aanvankelijk besluiten ze dat je de app een jaar gratis mag gebruiken en daarna is het de bedoeling dat je 1 dollar per jaar betaalt. Klaarblijkelijk werkt dat toch niet naar tevredenheid, want drie jaar later wordt besloten om deze ‘geldklopperij’ af te schaffen. 

Hoewel Koum en Acton aanvankelijk niet al te veel dollars zien binnenrollen, weten ze zeker dat daar wel verandering in zal komen. Want Facebook, het bedrijf dat de beide mannen in 2008 nog afwees, heeft grote interesse om WhatsApp over te nemen. En dat legt de mannen geen windeieren, zoals dat heet. In februari 2014 komt de deal rond: Mark Zuckerberg maakt 19 miljard dollar over om de app in te kunnen lijven. “Wij zijn blij en vereerd om met Mark en Facebook samen te werken en ons product naar meer mensen rond de wereld te brengen," vertelt een glunderende Koum. Hij vertelt dat zijn maat en hij wel even hebben moeten nadenken over Zuckerbergs miljardenbod. 

“Whatsapp is op weg om een miljard mensen te verbinden,” voorspelt de Facebook-ceo tijdens het handen schudden. “De diensten die deze mijlpaal bereiken, zijn allemaal erg waardevol.” Wat heet: uit een blog van Facebook uit juni 2016 komt twee jaar later naar voren dat de cijfers van WhatsApp blijven stijgen: 100 miljoen spraakoproepen (belletjes) per dag, 450 miljoen dagelijkse gebruikers. Veel? Ach, we zijn weer bijna negen jaar verder en er worden nu dagelijks 100 miljard berichtjes verstuurd door ruim 2,4 miljard gebruikers (bron: Business of Apps, december 2022). Voor gender-freaks die graag willen weten hoe de verdeling is: 45 procent is vrouw, 54 procent man. 

Aanvankelijk is het de bedoeling dat je 1 dollar per jaar gaat betalen voor de berichtendienst. Maar met die 'geldklopperij' is het snel gedaan

Bedenkelijk allooi

Zoals dat gaat met jonge meiden gebeurt er veel in de jonge jaren. Aanvankelijk moest je 16 zijn om van het medium gebruik te mogen maken, maar dat werd begin dit jaar verlaagd naar 13. De 16-jaar-regel was in het leven geroepen omdat je door WhatsApp te gebruiken gegevens deelt met een commercieel bedrijf en volgens onder meer de Europese regels is die leeftijd noodzakelijk om daar de consequenties van te kunnen overzien. In 2018 was die leeftijd nog van 13 naar 16 verhoogd, ja, never a dull moment in app-land. Daar komt bij: door moederbedrijf Meta wordt amper of niet op leeftijd gecontroleerd. Een wassen neus dus. De chatdienst controleert totaal geen leeftijden bij het aanmaken of toevoegen van een nieuw account. WhatsApp zegt wel dat het invullen van valse gegevens bij een nieuw account ‘tegen de regels is’. Tjonge, daar zullen ze van schrikken, die kinderen.

WhatsApp is sowieso een puber van bedenkelijk allooi. Het heeft ruim een jaar geleden bijvoorbeeld een functie erbij gekregen die vreemdgaan een stuk makkelijker maakt. Je kunt je iPhone nu namelijk aan je partner uitlenen zonder het risico dat zij die ene stoute chat leest. ‘Chatvergrendeling‘ heet de functie; door een chat te vergrendelen, bevindt deze zich in een beveiligde map die alleen toegankelijk is via Face ID, Touch ID, of je toegangscode. De inhoud van de chat wordt ook verborgen in de meldingen. Mark Zuckerberg – de baas van moederbedrijf Meta – plaatste op Facebook een bericht hierover, waarin hij suggereerde dat het zou kunnen worden gebruikt om een ‘geheim sausrecept’ te beveiligen… Humor heeft ie wel. “Goed gedaan Mark,” is in de comments onder het bericht te lezen, “dit is een belangrijke functie voor meer echtscheidingen en kapotte relaties.” 

Overigens is al een tijdje de vraag of je het eigenlijk vreemdgaan kunt noemen als je flirt via WhatsApp, sexy foto’s of opgeilende teksten stuurt naar iemand die niet de jouwe is. Micro-cheating wordt het wel genoemd, een term die is bedacht door de Britse psycholoog Martin Graff. En volgens relatietherapeut Ayse Kaplan van Relatiepraktijk Nova komt deze vorm van vreemdgaan ‘meer dan ooit’ voor. “Online contact leggen is nog normaler en makkelijker geworden.” Het is volgens haar niet zo dat micro-cheating per definitie een stap naar fysiek vreemdgaan is. “Bij micro-cheating gaat het vaak juist om emotionele verbinding, spanning en aandacht. Het kan uitlopen in fysiek contact als je daadwerkelijk gevoelens ontwikkelt, maar dat is niet altijd het geval.” Maakt dat uit? Is het minder erg als het bij online-flirten blijft? Nee dus. Kaplan: “Als iemand met micro-cheating over jouw grens gaat, kan het evenveel pijn doen als een zoen of andere vorm van fysiek contact.”

256 x Thijs

Vier jaar geleden, op 22 februari 2021 om precies te zijn, vierde Whatsapp ook een belangrijke verjaardag: die tiende van de Whatsapp-groep, een functie die op die dag in 2011 werd aangemaakt. Er konden toen wel víjf mensen in één groep chatten. Dat aantal ging al snel naar 256, toen naar 512 naar nu 1024, volgens het binaire talstelsel waar computers op ingericht zijn. 

Maar wat heeft al dat ge-whatsapp ons nu eigenlijk gebracht? Ons sociale leven is er wel iets gemakkelijker door geworden, zo laat het NPO Radio 1-collectief Alicante weten dat er onderzoek naar deed. Velen denken dat het getuur naar en getik op onze schermpjes slecht nieuws is en dat de samenleving er steeds individualistischer van wordt. Maar daar wordt dus ook anders over gedacht. Bijvoorbeeld door Robin van den Akker, cultuurfilosoof aan de Erasmus Universiteit die onderzoek deed naar het WhatsAppgroep-gedrag van een vriendinnengroep. De uitkomsten daarvan noemt hij tegenover Alicante positief. “Over het algemeen werkt de WhatsAppgroep groepsbindend. Bij de vriendinnengroep die ik heb gevolgd ontstond het gevoel: wij tegenover de rest van de wereld.” 

Ook een leuke vraag: hoe ontstaan groepen? De gekste verhalen doen de ronde. Neem Thijs uit Nijmegen. Hij kwam op 8 februari 2013 twee andere Thijsen tegen op een studentenfeest. De drie maakten een Thijs-appgroep, waar al snel meerdere Thijsen aan toegevoegd werden. Zo is balletje gaan rollen en zo werden uiteindelijk 256 naamgenoten verenigd in de groep. Volgens Thijs zelf is de Thijs-app zonder doel aangemaakt, maar na 11 jaar hebben de Thijsen politieke discussies, helpen ze elkaar met het betalen van verkeersboetes en steunen ze goede doelen in de app. 

Levensveranderend

Ook voor Sharon ter Wee is de appgroep een ingrijpende verandering in haar leven geweest. Zij werd geadopteerd vanuit Sri Lanka toen ze acht maanden oud was. Uit interesse heeft ze zich in 2017 laten toevoegen aan een groep met ongeveer 200 mensen die ook geadopteerd zijn. Ze raakte aan de praat met iemand uit de groep en dat bleek goed te klikken. “Ik had niet het gevoel dat we een vriendschap aan het opbouwen waren, maar ik kreeg er een onvoorspelbaar gevoel bij,” zo wordt ze geciteerd op de site van NPO Radio 1. “Toen ik haar voor het eerst zag, had ik het gevoel alsof ik in de spiegel keek.” Na grondig onderzoek zijn ze een dna-test gaan doen. Ze bleken volle zussen te zijn.

Dat WhatsApp-groepen steeds groter worden, is leuk en ook wel logisch, maar het stelt eigenlijk weinig voor in relatie tot concurrent Telegram, dat groepen tot 200.000 deelnemers kent. Messenger, de privé-chatbox van Facebook, is weer klein met maximaal 250 deelnemers. Whatsapp is wel verreweg de populairste chatapp en ook, zoals gezegd, het meest omstreden. Niet haar schuld, maar die van baas Zuckerberg, die de Europese Commissie misleidde, aldus de Europese Commissie. Die vindt dat Facebook voorafgaand aan de overname van WhatsApp in 2014 misleidende informatie heeft gegeven. Facebook zou privégegevens van gebruikers niet combineren met die van WhatsApp, maar het sociale netwerk blijkt dat toch te kunnen: gegevens van WhatsApp-gebruikers komen toch bij Facebook terecht. Whatsapp presenteerde deze koerswijziging als ‘een voordeel voor gebruikers.’ Door telefoonnummers aan Facebook-systemen te koppelen, zegt het bedrijf bijvoorbeeld relevantere advertenties op Facebook te kunnen plaatsen en ‘betere suggesties voor vriendschappen te kunnen doen.’ 

Af en toe krijgt Zuckerberg een claim aan z’n broek, zoals de 5 miljard van de Amerikaanse Federal Trade Commission (FTC) in 2019, de hoogst opgelegde boete van de commissie ooit. In 2022 gebeurde dit nog een keer, maar ‘machtsmisbruik’ en een ‘monopoliepositie’ werden door de rechter afgewezen vanwege ‘onvoldoende bewijs voor kartelpraktijken.’ De Europese Commissie heeft Meta, het moederbedrijf van Facebook, wel een boete gegeven van 800 miljoen euro. Meta had volgens de EU zijn macht op de markt voor sociale netwerken misbruikt om gebruik van Facebook Marketplace te bevorderen.

Toch niet verwijderd

En de gebruikers, zijn die net zo kritisch op Zuckerberg? Over het algemeen niet direct – dappere uitzonderingen daargelaten - maar het is een publiek geheim dat WhatsApp toch ook een bron van ergernissen is (zie ook kader). Nummer één is wel de ‘toestand’ rond het verwijderen van berichten. Je stuurt je vriendin Liesbeth een bericht dat je zin in haar hebt (of explicieter) en dat komt aan bij een collega terecht die toevallig ook Liesbeth heet. Snel verwijderen dus. Het komt natuurlijk ook voor dat iemand een bericht naar jou stuurt en het snel verwijdert. ‘Bericht is verwijderd’ staat er dan. In negen van de tien gevallen vraag jij (of zij): ‘Wat heb je verwijderd?’ ‘Spelfoutje,’ zeg je dan. Maar dat is een smoes, dat heeft iedereen door, zeker nu er ook een optie ‘Bewerk’ bestaat waar je zo’n foutje mee kunt herstellen. De afzender wil natuurlijk niet vertellen waarom een bericht is verwijderd, hij deed dat niet voor niks. 

Toch nieuwsgierig wat er in het verwijderde bericht stond? Dat is te achterhalen. Want ook al lijkt het bericht foetsie, het is wel opgeslagen in je telefoon. Dat komt doordat WhatsApp backups van je gesprekken maakt. Om alsnog een bericht te lezen, verwijder je WhatsApp van je telefoon en installeer je de app opnieuw. Als je dat hebt gedaan, krijg je de optie om chats te herstellen via de back-up die eerder is gemaakt. Dan zijn de gewiste berichten gewoon weer zichtbaar. Toegegeven, het is wel veel werk, maar het kan dus. Volgens magazine &C is er voor de Android-gebruikers nog een optie: download de app die je notificaties opslaat, zoals Notisave, en verleen dan de app toegang tot je notificaties. Dan krijg je een lijst met apps in beeld, deze moet je verder allemaal uitvinken en voilà: verwijderde WhatsApp-berichten kan je in deze app alsnog lezen. 

Het lijkt er toch wel weer verdacht veel op dat de nieuwe View Once-functie bedoeld is voor mensen die er graag een stiekem leven op nahouden

Is er nog meer nieuws onder de zon? Wel in, 2021 kwam WhatsApp met een View Once-functie voor foto's en video, vergelijkbaar met SnapChat. Met deze functie is het mogelijk om een ontvanger een gestuurde foto of video slechts één keer te laten zien. Deze eenmalige weergavefunctie is volgens Facebook bedoeld om gebruikers een betere controle over hun privacy te bieden. De foto’s of video’s verdwijnen uit de WhatsApp-chat nadat ze door de ontvanger zijn geopend en worden niet opgeslagen in de foto-app of galerij van de ontvanger. Het lijkt er toch wel weer verdacht veel op dat de nieuwe functie bedoeld is voor mensen die er graag een stiekem leven op nahouden.

Net als de website Second Love dat is, alleen die komt er ruiterlijk voor uit. Wie nu denkt: ja, ik ben het er niet mee eens wat WhatsApp allemaal doet, en ik ben het ook zat dat mensen hun blauwe vinkjes uit hebben staan zodat ik niet kan zien of ze mijn berichten hebben gelezen, of dat ze hun online status wegmoffelen, maar ja, wat moet ik anders? Voor die mensen hebben we nieuws: je kunt altijd overstappen. Naar Telegram bijvoorbeeld, met z’n 500 miljoen gebruikers (toch al gauw het bevolkingsaantal van Amerika en Rusland bij elkaar). En er is meer. Veel (met name wat oudere) mensen hebben er nog nooit van gehoord maar ook Signal, Surespot, Line, Threema, Wire en Element, het vroegere Riot.IM, met openbare en gesloten chatrooms, zullen je met open armen ontvangen.

De vier grootste WhatsApp-ergernissen

Voicememo’s - Je kunt ook een bericht inspreken voor je contacten. Maar mensen lezen liever twee regels dan dat ze vijf minuten naar oeverloos geklets moeten luisteren. Voicemail is niet voor niets vrijwel uitgestorven. Volgens verschillende onderzoeken is dit online-ergernis nummer 1.

Verjaardagen - Natuurlijk kom je graag op de verjaardag van een kennis, maar je hebt geen zin in tientallen appjes van mensen die je eigenlijk helemaal niet kent over cadeaus, budgetten en speeches. De groep verlaten is vervolgens ook weer een statement waar je scheve blikken van krijgt.

Serie-appers - Waarom één lange app sturen als je er ook 30 los kan sturen? Zo denken serie-appers die graag hun gehele gedachtegang op je afvuren zodat ze het zelf kwijt zijn. Alsof jij helemaal niks beters te doen hebt.

Videobellers - Dat gaat vaak vanuit de auto, in de rij bij de supermarkt of op Schiphol. Waarom moet jij alles wegleggen en de camera op jezelf richten? Wat is er (wederom) mis met gewoon een berichtje?

(Bron: amayzine.com)

‘Zin in een slavin’

Veel gaat er verkeerd via WhatsApp. Iemand wilde zijn zoon complimenteren met een goed cijfer en stuurde ‘kankerlijder’ in plaats van ‘kanjer’. Inderdaad, de autocorrectie, ook wel ‘foutocorrectie’ genoemd. Hoer is ook een klassieker, waar ‘hier’ had moeten staan. “Kom je een wijntje drinken hoer?” had een man naar z’n moeder gestuurd. ‘Kont’ in plaats van ‘komt’ en bef in plaats van bed zijn meer toetenborddingetjes. Ook gelezen: “Ik heb zin in een slavin.” Dat had slavink moeten zijn. De Ochtendshow van 538 ging laatst op onderzoek uit en kwam tot een paar hilarische zaken. Iemand zei: “Ik stuur elke ochtend ‘morning’ naar mensen, en daar maakt WhatsApp gewoon altijd ‘morning after pill’ van.” 

Of wat te denken van een privébericht per ongeluk naar een WhatsAppgroep sturen? “Ik werd toegevoegd in een groep met 50 tot 60 mensen voor een verjaardagsfeest van een kind,” zei een redactielid van De Ochtendshow. “En toen stuurde iemand een bericht dat bedoeld was voor zijn vrouw: ‘Oh God, we zijn ook weer uitgenodigd’...” Een collega: “Zo stuurde ik het appje ‘Ik zit weer met die saaie wijven’ per ongeluk naar de vrouwen zelf in plaats van naar mijn dochter.” Ook de luisteraars hadden bijzondere verhalen. Dennis vertelde over de foute WhatsAppgroep die hij met vrienden heeft. “Ik kreeg wat foute filmpjes en wilde die doorsturen naar die foute groep. Maar… ik stuurde de filmpjes per ongeluk naar de buurtapp. Later keek ik pas weer op mijn telefoon en zag ik allemaal berichtjes van buren met: ‘Dit is waarschijnlijk niet de bedoeling’.” En Renskes verrassing was geen verrassing meer door de berichtenapp. Door een foute berekening had ze een kampioenschap verloren, en haar vriendinnen wilden haar een hart onder de riem steken. “Zij organiseerden een surpriseparty. Ik had geen idee totdat ik op de dag zelf een berichtje van een van de meiden kreeg: Moet jij ook naar die surpriseparty van Renske?’” Weg verrassing. En wat te denken van de blunder van Bas? “Na mijn werk appte ik een leuk meisje: ‘Yo yo yo, ga maar liggen, ik kom zo.’ Maar dat berichtje stuurde ik per ongeluk naar mijn vader...”

Bedrogen door ‘Brad Pitt’

Fraude en bedrog via WhatsApp komt helaas veel voor. Een familielid of goede bekende vraagt of je op korte termijn een flink bedrag wil over maken. Het blijkt echter geen familielid of goede bekende te zijn, maar een oplichter. Je denkt: hier trap ik niet in, maar oplichters zijn er heel goed in om je te laten geloven dat ze écht je dochter, broer of goede vriend zijn. Ze appen of sms’en over je kinderen, je werk of iets wat onlangs is gebeurd. De oplichter heeft deze gegevens gevonden op internet, op Marktplaats waar je iets verkocht hebt, op Facebook, op LinkedIn. Twee Spaanse vrouwen waren wel heel goedgelovig toen ze werden opgelicht voor 325.000 euro door een valse Brad Pitt… De Spaanse politie arresteerde uiteindelijk vijf mensen vanwege oplichting. De slachtoffers dachten maandenlang echt een romantische relatie te hebben met Pitt, die hen ‘een toekomst samen beloofde’, aldus de Spaanse politie. Ze ontfutselden de vrouwen 325.000 euro in totaal; zij dachten te investeren in allerlei projecten, maar die bleken niet te bestaan. De twee slachtoffers zijn niet al hun geld kwijt: 85.000 euro kon bij de verdachten worden teruggevorderd.