Succesvol HARP-team van politie, douane en OM pakken steeds vaker drugssmokkelaars

“Ik heb er ontzettend spijt van. Ik ben alles kwijt nu,” verzucht Dominique de la M. (53) uit Arnhem, afgelopen december in de rechtbank van Den Haag. Hij heeft de pech de allereerste verdachte te zijn die tegen de lamp is gelopen dankzij knap speurwerk van het HARP-team (Hit and Run Post-team), waarin de douane, de politie en het Openbaar Ministerie hun krachten bundelen. Gezamenlijk maken zij jacht op de verzenders van drugspost naar het buitenland.

Vijf maanden voordat De la M. zich moet verantwoorden in de rechtbank, controleren twee douanebeambten in een postsorteercentrum in Den Haag een pakket dat door hem is verzonden. Met hun uitstekende fingerspitzengefühl vissen ze het pakje uit de stapel ‘uitgaande post’. Het is bestemd voor Maleisië, maar bevat volgens de omschrijving die de afzender heeft moeten invullen niets bijzonders: zakken met kattenvoer. Maar dat is vreemd. Waarom zou iemand kattenvoer naar Maleisië sturen? De douanebeambten besluiten het pakket open te maken om te controleren wat erin zit.

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

In eerste instantie stuiten ze inderdaad op zakken kattenvoer, maar bij een nadere inspectie blijken deze ook deels te zijn gevuld met drugs, voornamelijk met MDMA. In totaal gaat het om achttien kilo. Klein bier misschien vergeleken met de duizenden kilo’s drugs die soms in de Rotterdamse haven worden onderschept, maar voor postbegrippen een enorme vangst, met bovendien een niet misselijke straatwaarde van maar liefst 160.000 euro.

Logisch dus dat het HARP-team direct na de vondst een onderzoek start naar de afzender van het pakket, die zijn naam en zijn adres uiteraard niet heeft achtergelaten. Op de verpakking is wel een sticker geplakt die aangeeft waar het pakket is afgegeven: een postpunt in Arnhem. Op camerabeelden die de politie daar opvraagt, is te zien dat het pakket wordt afgegeven door een man die later door een wijkagent wordt herkend als Dominique de la M. Iemand die al 35 jaar lang verslaafd is aan drugs en op dat moment tot over zijn oren in de schulden zit.

Eind augustus, binnen anderhalve maand nadat hij het pakket heeft afgegeven, wordt hij in de boeien geslagen en is de zaak tegen hem kogeltje rond. Uit onderzoek blijkt dat hij een kleine vis is en zich heeft laten ronselen. Wie hem de opdracht heeft gegeven om het pakket op de bus te doen, zegt hij niet precies te weten, behalve dan dat het ‘een kale Chinees’ is die in ‘een BMW’ rijdt. Conform de eis van het Openbaar Ministerie veroordeelt de rechtbank hem tot een flinke gevangenisstraf, vier jaar. “Als ik had geweten dat er zoveel drugs in het pakket zat, had ik het nooit gedaan,” verzucht hij, volgens De Telegraaf, tegen de rechter. Rijk is hij er niet van geworden. “Ik heb er maar 400 euro voor gekregen.”

27.000 drugszendingen

Miljoenen brieven en pakketten verlaten dagelijks Nederland, op weg naar verre bestemmingen over de hele wereld. Van ansichtkaarten tot online bestellingen: de enorme stroom post biedt smokkelaars de perfecte dekmantel om hun drugszendingen onopgemerkt te verzenden, als een speld in een hooiberg. Dagelijks worden honderden, misschien wel duizenden enveloppen en pakketjes verstuurd om verdovende middelen het land uit te krijgen.

In 2022 onderschepte de douane maar liefst 27.000 drugszendingen, een zorgwekkende stijging ten opzichte van de 15.500 het jaar ervoor

In 2022 onderschepte de douane maar liefst 27.000 drugszendingen, een zorgwekkende stijging ten opzichte van de 15.500 het jaar ervoor. Vaak gaat het om synthetische drugs die in Nederland worden geproduceerd, zoals xtc, maar het kunnen ook ingevoerde middelen zijn, zoals cocaïne. Hoewel de douane, de politie en het Openbaar Ministerie zich al langer inzetten tegen deze smokkel, richtten zij zich voorheen vooral op de grote vissen, de kopstukken van de criminele netwerken. De kans dat afzenders werden gepakt, was veel kleiner. Door de groeiende druk vanuit landen als de Verenigde Staten, Australië en Nieuw-Zeeland — belangrijke bestemmingen voor uit Nederland verzonden drugs — groeide de urgentie om deze smokkel aan te pakken en ook de afzenders op te sporen. Daar richt het HARP-team zich op. Op 14 februari 2024 ondertekenden de douane, de politie en het Openbaar Ministerie een convenant, waarmee zij hun samenwerking binnen het HARP-team officieel formaliseerden. Sinds afgelopen zomer is het team operationeel.

“Ook deze kleinere spelers zijn verantwoordelijk voor ernstige strafbare feiten,” benadrukt persofficier Susanne van Dongen, om aan te geven hoe belangrijk het is om naast de grote ook de kleine vissen te berechten. “Zij dragen bij aan de uitvoer van harddrugs. Hoewel de hoeveelheden misschien klein lijken, spelen zij een rol in het in stand houden van de internationale drugshandel. Ze vormen een schakel in het bredere netwerk van drugscriminaliteit, wat hen net zo belangrijk maakt om aan te pakken. Bovendien weten we dat harddrugs sterk verslavend zijn en schadelijk voor de volksgezondheid. Zelfs kleinere zendingen kunnen dus een enorme impact hebben. De 18 kilo MDMA die verstopt zat tussen kattenvoer, doet je bovendien afvragen of die vis nou echt zo klein is.”

Op het verzenden van drugs naar het buitenland staan straffen die niet mals zijn. “Bij ongeveer één kilo verdovende middelen kan er al een gevangenisstraf van één jaar worden geëist. Zodra de hoeveelheid tussen de 10 en 20 kilo ligt, kan de straf oplopen naar vier of zelfs vijf jaar – een zware straf die het belang van de zaak onderstreept.”

Scanners en speurhonden

Maar wat houdt de samenwerking tussen de douane, de politie en het Openbaar Ministerie nu concreet in? Persofficier Van Dongen: “De douane beschikt over uitgebreide kennis en ervaring in het controleren van poststukken die het land uitgaan. Zij delen hun bevindingen met de politie, die het onderzoek verder oppakt en de opsporing op zich neemt. Het Openbaar Ministerie geeft leiding aan het strafrechtelijk onderzoek en zorgt ervoor dat de zaak uiteindelijk voor de rechter komt. Door de efficiënte uitwisseling van informatie en een gecoördineerde aanpak kunnen we sneller en effectiever optreden tegen deze vorm van criminaliteit.”

De douane speelt dus een sleutelrol bij het begin van iedere drugspostzaak. Sinds 2021 is de controlecapaciteit van de douane op drugspost aanzienlijk vergroot. In het postsorteercentrum draait de motor dag in, dag uit, 365 dagen per jaar. Douanebeambten fungeren er als filters, met een getraind paar ogen en een goed ontwikkeld fingerspitzengefühl voor verdachte zendingen. Na een controle met de speurhond of de scanner kunnen zij iedere ochtend een berg verdachte post aan de rechter-commissaris voorleggen, die vrijwel altijd toestemming geeft om die te openen. Bij verdachte pakketjes heeft de douane sowieso al groen licht om deze te inspecteren.

“De samenwerking met de politie en het Openbaar Ministerie is diepgaander dan voorheen,” zegt Kim Kuipers van de douane, die haar ervaringen deelt in het JenV Magazine (Justitie en Veiligheid Magazine). “Met gedeelde bevoegdheden en vanuit een gezamenlijk team delen we informatie en leren we van elkaar. Ik verwacht dat het HARP-team onze resultaten een boost gaat geven. En internationaal zullen ze blij zijn dat wij hiermee ook onze rol aan de grens pakken.”

Drugs in waterkokers

Het is bijna niet te geloven hoe ingenieus drugssmokkelaars soms te werk gaan. Nog voor de oprichting van het HARP-team werd al duidelijk dat smokkelaars steeds creatiever worden in het verstoppen van verdovende middelen in verzendingen. Vaak gebruiken ze alledaagse voorwerpen als camouflage. In 2019 werd een 22-jarige man uit Bodegraven opgepakt, nadat hij meerdere pakketten had afgeleverd in dozen van elektronicabedrijven. Wat leek op een onschuldige printer, frituurpan of airfryer, bleek echter geraffineerd te zijn gevuld met sealbags die honderden grammen tot enkele kilo’s drugs bevatten, variërend van pillen tot cocaïne en ketamine. In een van de pakketten was zelfs de aftershave vervangen door amfetamine.

Er zijn ook talloze andere voorbeelden van drugs die verstopt werden in ogenschijnlijk onschuldige voorwerpen, zoals puzzel- en speldozen, waterkokers, borrelnootjes en klei. Zelfs een kattenkrabpaal is ooit gebruikt om drugs in te verbergen. Afgelopen zomer stuitte het HARP-team op een goudkleurig Boeddhabeeld, dat na een grondige inspectie volledig uit MDMA bleek te bestaan (zie kader). “Zelf heb ik buiten het HARP-team een zaak gedraaid waarin drugs ingenieus verstopt waren in dominostenen. Daarin was een gaatje gemaakt, waarna ze waren gevuld met ketamine,” vertelt persofficier Van Dongen. Smokkelaars weten dat het risico om gepakt te worden altijd aanwezig is, maar juist daarom scherpen ze constant hun creativiteit aan om nieuwe, verrassende manieren te bedenken om hun drugs te verstoppen. “Maar de werkelijkheid is dat, hoe vindingrijk ze ook denken te zijn, er altijd een kans is dat ze worden betrapt. En dat is precies wat ons werk zo waardevol maakt: door onze krachten te bundelen, kunnen we stevig tegen hen optreden.”

Het is uiteraard onmogelijk om alle afzenders van de duizenden onderschepte drugsbrieven- en pakketten op te sporen. Daarom bepaalt de officier van justitie welke zaken worden opgepakt. Meerdere factoren spelen hierbij een rol, legt persofficier Van Dongen uit. “We kijken hierbij vooral naar de opsporingsindicaties, zoals de kans om snel de afzender te traceren en de snelheid waarmee we een dossier kunnen opbouwen. Onze focus gaat ook uit naar afzenders die regelmatig pakketten versturen. Of naar zendingen met enorme hoeveelheden, zoals de 18 kilo MDMA die verstopt zat tussen het kattenvoer.”

Persofficier Susanne van Dongen: 'Ik heb een zaak gedraaid waarin drugs verstopt waren in dominostenen. Daarin was een gaatje gemaakt, waarna ze waren gevuld met ketamine'

In de praktijk draait het vervolgens om het verzamelen en analyseren van de juiste aanwijzingen, vertelt de teamleider namens de politie, die wegens privacy-redenen anoniem wil blijven. “We analyseren het pakket en proberen de herkomst te achterhalen. Elk pakket heeft een barcode, waarmee we de retailer of het inleverpunt kunnen traceren. Onze focus ligt vooral op de mensen die de pakketten afgeven. Als we een verdachte in beeld hebben, proberen we zijn identiteit te achterhalen. Meestal wordt één pakket tegelijk ingeleverd, maar soms ook meerdere pakketten, of een reeks in korte tijd. Het is ontzettend waardevol dat we contact kunnen leggen met mensen bij de douane, die ons kunnen vertellen: dit soort pakketten zie ik vaker. Zo kunnen we soms clusters van pakketten herkennen, wat het veel makkelijker maakt om een verdachte te identificeren.”

Toen in augustus de eerste verdachte werd aangehouden in de zaak van het kattenvoer, gaf dat het team vleugels, vertelt de teamleider namens de politie. “De zaak kreeg veel media-aandacht, wat ons extra motiveerde en bevestigde dat we op de goede weg waren. Het gaf ons een enorme boost, vooral zo kort na de lancering van het team. Deze zaak onderstreepte wederom de rol van Nederland als belangrijke speler in de productie van synthetische drugs en het misbruiken van de postsector voor drugshandel. Het laat zien hoe cruciaal ons werk is en motiveert ons om door te gaan met de strijd tegen dit urgente probleem.”

Vijf aanhoudingen

Langzaam maar zeker druppelen de eerste resultaten binnen. In vijf zaken is inmiddels een verdachte aangehouden. Deze week – op donderdag 6 februari – is de pro-formazitting in de zaak van een 20-jarige man uit Hilversum, die wordt verdacht van het versturen van het Boeddhabeeld dat volledig uit MDMA bleek te bestaan. Op 25 februari volgt de volgende zitting, waarin een verdachte terechtstaat voor het verzenden van twee verschillende pakketten, met in totaal ongeveer vier kilo aan verdovende middelen. Hoewel het nog te vroeg is om een duidelijk patroon te zien, vertelt de teamleider dat er in dit soort onderzoeken doorgaans twee typen verdachten te onderscheiden zijn. “Aan de ene kant heb je de mensen die zich in een kwetsbare positie bevinden en zich voor een klein bedrag laten ronselen om af en toe een pakket te versturen. Aan de andere kant zien we ook verdachten die zelfstandiger opereren, vaak vanuit hun eigen huis en soms zelfs letterlijk vanaf hun zolderkamer. Deze mensen hebben een eigen netwerk opgebouwd en sturen regelmatig pakketten naar het buitenland, waarbij ze op kleine schaal een handel in verdovende middelen runnen.”

Wie een sceptische blik werpt op de cijfers, zou kunnen stellen dat vijf aanhoudingen in iets meer dan een half jaar weinig effect hebben op de drugshandel. Zeker gezien de vele duizenden onderscheppingen per jaar. Toch schetsen de eerste resultaten een ander, veelbelovender beeld. In 2024 werden nog maar 13.700 brieven en pakketjes met verdovende middelen onderschept, een daling ten opzichte van 2023 (16.500). Mogelijk een eerste signaal dat de aanpak zijn vruchten afwerpt. Persofficier Van Dongen: “We hopen natuurlijk dat daders zich realiseren dat de kans om gepakt te worden aanzienlijk is toegenomen. En dat onze inspanningen een afschrikwekkend effect hebben. Dat zou fantastisch zijn.”

Bijzonder Boeddhabeeld

In een postsorteercentrum in Den Haag staan douanebeambten op 26 juni 2024 oog in oog met een geopende speldoos, die niet alleen is gevuld met speelkaarten en pionnen, maar ook met ruim 200 gram harddrugs. Deze vondst is het begin van een hoogst opmerkelijke zaak. Binnen drie dagen ontdekt de douane een aantal pakketten met precies dezelfde uiterlijke kenmerken als het eerste onderschepte pakket. Ook deze blijken na het openen ervan vol te zitten met verdovende middelen. Dit vormt voor het HARP-team het startsein voor een grootschalig onderzoek. In de daaropvolgende dagen onderschept de douane meer dan twintig soortgelijke pakketten en brieven, die allemaal zijn gevuld met verschillende soorten drugs, waaronder cocaïne, xtc-pillen, crystal meth en 3MMC. De drugs waren op weg naar verschillende landen over de hele wereld, waaronder Zuid-Korea, Maleisië en Nieuw-Zeeland.

In een van de pakketten stuiten douanebeambten op een goudkleurig Boeddhabeeld. Op het eerste gezicht lijkt er niets vreemds mee aan de hand, maar gezien de eerdere vondsten onderwerpen zij het object toch maar aan een grondige inspectie. Met succes: het Boeddhabeeld blijkt volledig te zijn gemaakt van MDMA – een bijzonder creatieve manier om drugs te verbergen. Het wordt onmiddellijk in beslag genomen.

Uit verder onderzoek ontstaat het vermoeden dat alle pakketten en brieven afkomstig zijn van een en dezelfde persoon. Het achterhalen van de afzender blijkt echter niet eenvoudig. Na maandenlang onderzoek volgt op 29 oktober de arrestatie van een 20-jarige man uit Hilversum, vier maanden na de vondst van het eerste pakket. Deze week – op donderdag 6 februari – is de pro-formazitting in zijn zaak. Na de 53-jarige Dominique de la M., die voor het verzenden van 18 kilo MDMA in zakken kattenvoer vier jaar gevangenisstraf kreeg, is hij de tweede verdachte die dankzij het werk van het HARP-team voor de rechter wordt gebracht.