'Benoem man en paard in de criminaliteit'

Het beeld van de veelvoorkomende criminaliteit begint eentonig te worden. Zo kunnen we bijna dagelijks lezen dat de douane ergens op een haventerrein een groepje uithalers heeft aangehouden. Het ’s nachts openbreken van containers om bijgeplaatste drugs uit te halen, is big business geworden, voor jong en oud. Onlangs werd een ventje van 15 jaar in de kraag gegrepen.

En dan hebben we natuurlijk de plofkraken, een fenomeen dat zich langzaam van Nederland naar Duitsland heeft verplaatst. De daders scheuren in bloedsnelle Audi’s de grens over, slaan hun slag en rijden net zo hard terug naar Nederland. Soms gaat dat vreselijk mis, bijvoorbeeld wanneer zo’n Audi tijdens een achtervolging tegen een degelijke Duitse boom klapt.

Populair en vermoedelijk ook lucratief is het in opdracht plegen van aanslagen op woningen. Vrijwel altijd ligt daar een drugsconflict aan ten grondslag. Bommen, granaten, kogels, het maakt niet uit. Of er kinderen in zo’n huis liggen te slapen doet er niet toe. En af en toe een verkeerd adres wordt ook op de koop toegenomen.

We wéten toch dat de uithalers, plofkrakers, wraak-aanslag- plegers en drugscriminelen vaak een Marokkaanse afkomst hebben?

Wie zijn die daders? Wie de opdrachtgevers en wie de uitvoerders? Daar is onderzoek naar gedaan, zo valt te lezen op de site van de Nationale Politie. Doorgroeiers in de drugsgerelateerde criminaliteit heet het artikel en het betreft een samenvatting van een lijvig rapport dat in september vorig jaar intern werd uitgebracht. Er staan verrassende en wetenswaardige feiten in. De onderzoekers hebben voor hun studie gesproken met tal van ‘professionals’, zoals gemeenteambtenaren, politiemensen, medewerkers van Jeugdzorg en vertegenwoordigers van justitie.

“Ze doen alles zolang het geld en daarmee status oplevert,” zo opent het artikel. “Drugshandel levert nu eenmaal veel geld op, maar ze plegen evengoed andere delicten, zoals online-oplichting of fraude. Daarnaast moet er een zekere bereidheid tot het plegen van geweld zijn. De jongeren die hogerop willen in een crimineel netwerk moeten een zekere hardheid bezitten. Door geweld te plegen, val je op. Het is een manier om je in de picture te spelen en je loyaliteit te tonen.”

Verderop in het stuk wordt ingegaan op drie onderscheidende dadergroepen. Zo heb je ‘strategische doorgroeiers’ die worden omschreven als personen met twee gezichten; charmant, maar ook hard en soms zelfs meedogenloos. Ze zijn manipulatief en sociaal slim; ze weten anderen voor zich aan het werk te zetten. Dan heb je de uitvoerende doorgroeier, die weliswaar steeds ernstiger delicten gaat plegen, maar het niet in zich heeft om echt door te groeien. “Het is geen leider,” aldus het rapport, “maar meer een uitvoerder die opkijkt tegen anderen en beïnvloedbaar.” De derde groep is de groep die niet doorgroeit of stopt met het plegen van criminaliteit. Daar kunnen verschillende redenen voor zijn, vaak zijn ze niet bestand tegen de stress en de hardheid van het criminele leven, ze verlangen naar rust. “Maar de reden kan ook een ‘significant other’ zijn die ze inspireert om een ander pad te bewandelen: een leraar, een kind of de dood van een vriend.”

Er staan genoeg interessante en herkenbare feiten in het rapport. Een goed verstaander weet ook best over welke dadergroepen het in veel gevallen gaat, maar daar wordt zoals vaker behendig omheen gemanoeuvreerd. Zonde, want wat heb je aan een rapport als niet alles gewoon op tafel wordt gelegd? We wéten toch dat de uithalers, plofkrakers, wraakaanslagplegers en drugscriminelen vaak een Marokkaanse afkomst hebben? Er moeten redenen zijn waarom jongens uit die kringen oververtegenwoordigd zijn. Zucht naar geld kan niet de enige drijfveer zijn. Pas als je weet waarom juist die jongens hun toevlucht zoeken tot de misdaad kun je er iets aan doen. Het niet benoemen van de etnische achtergronden is dan ook een gemiste kans.