Misdaadcolumn: 'Facebook en misdaad gaan hand in hand'

Vorige week beschreven we in dit blad uitgebreid hoe Marco O. uit Delft de moord in 1989 op Wilma Bres lijkt te hebben ‘bekend’. Hij deed dat op een wel heel bijzondere manier. Met wat knip- en plakwerk projecteerde hij een portretje van het slachtoffer in een grotere foto van een plantsoen, niet geheel toevallig de locatie waar de moord werd gepleegd. O. plaatste de foto in 2019 op zijn Facebookpagina, waar deze nauwelijks opviel tussen de vele afbeeldingen van auto’s, tatoeages, honden en bromfietsen. Wat Marco O. beoogde met zijn bizarre Facebook-actie is nog niet duidelijk. Was het een schreeuw om aandacht? Was de foto zijn overdrukventiel?

Het is het zoveelste voorbeeld van hoe misdaad en Facebook in de loop der jaren onlosmakelijk aan elkaar verbonden zijn geraakt. Na het Hyves-tijdperk was het een tijdlang de plek waarop mensen foto’s deelden van cappuccino, blote voeten op het strand en guitige huisdieren. Allemaal heel onschuldig, maar tijden veranderen, zeker in de digitale wereld. Inmiddels hebben we al te maken gehad met Facebook-moorden – soms met livestream – en speuren oplichters de openbare profielen af op potentiële slachtoffers. Met succes. Het financieel uitkleden van eenzame, naar liefde hunkerende vrouwen is een miljoenenbusiness geworden. De huwbare Amerikaanse ex-piloot blijkt in werkelijkheid vaak een Nigeriaan te zijn, die vanuit de bijkeuken zijn liefdesverklaringen de wereld in stuurt. En wat de denken van de agressieve verkoopmethoden van cryptomunthandelaren?

Dankzij een anonieme tipgever die zich in 2015 bij Peter R. de Vries meldde, is er al jaren een serieuze verdachte in beeld voor de moord op Wilma Bres, in juli 1989. Het zou gaan om de destijds 15-jarige Marco O. uit Delft. Toch is er nog altijd geen doorbraak in de zaak. Want O., die nu vastzit voor de moord op zijn neef, houdt de kaken al jaren stijf op elkaar. In zijn omgeving lijkt iedereen ervan overtuigd dat O. schuldig is en zijn gruwelijke jeugdzonde heeft verdrongen. Wat bezielde hem dan om zélf met een mysterieuze boodschap op Facebook alle verdenkingen op zich te laden?

Bekijk ook

Is de Musicalmoord na 33 jaar eindelijk opgelost?

Je kunt je afvragen wat de lol nog is van zo’n Facebookaccount. Aan mij is het in ieder geval nooit besteed geweest. En toch heb ik er één. Een heel kale weliswaar, met een absoluut minimum aan persoonlijke info en nul foto’s.

Geen lol aan te beleven dus. Waarom dan toch een profiel aangemaakt? Tijd voor een kleine bekentenis. Facebook is een goudmijn voor journalisten.

Je vindt er portretjes van moordslachtoffers en met een beetje doorklikken soms ook van de eventuele verdachten, vooral wanneer het drama zich in de relatiesfeer heeft afgespeeld. Verder biedt Facebook natuurlijk de mogelijkheid om contact te leggen met nuttige personen. Misschien niet netjes allemaal, daarom wordt het ook wel het ‘raadplegen van openbare bronnen’ genoemd, dat klinkt net iets vriendelijker. Laten we daarbij niet vergeten dat veruit de meest gebruikers het inkijkje in hun leven willens en wetens op Facebook hebben gegooid.

Oplichters struinen profielen af op potentiële slachtoffers. Met succes. Het financieel uitkleden van eenzame, naar liefde hunkerende vrouwen is een miljoenenbusiness geworden

Wereldwijd heeft Facebook inmiddels zo’n 2 miljard gebruikers en in Nederland zijn dat er zo’n 10 miljoen. Allemaal mensen die dus geheel vrijwillig hebben bijgedragen aan de totstandkoming van een van de grootste en meest toegankelijke databases ter wereld. En dat is heel opmerkelijk. Want reken maar dat zich onder die gebruikers heel wat mensen bevinden die fel ageren tegen bemoeizuchtige overheden en onethische persoonsregistraties. Beetje naïef wel. Want ook de politie en andere opsporingsinstanties maken tegenwoordig dankbaar gebruik van Facebook. Het maakt zelfs standaard deel uit van een moordonderzoek. Wie was het slachtoffer? Met wie ging hij om? Zijn er recent interessante posts geplaatst? En voor uitkeringsgerechtigden is het af te raden om foto’s van peperdure auto’s, horloges en reisjes op Facebook te gooien.

Niet alleen criminelen kijken mee.

Als journalist heb ik er natuurlijk alle belang bij dat Facebook en andere sociale media tot in lengte van jaren als ‘openbare bronnen’ blijven voortbestaan. Zonder Facebook had ik nooit een inkijkje gekregen in Marco O.’s bizarre belevingswereld rond de dood van Wilma Bres. En zonder Messenger zou ik er mogelijk nooit in zijn geslaagd om met bepaalde personen in contact te komen. Al die foto’s van zwemexamens, hightea’s, hartjes in het zand, puppy’s en glimmende motoren neem ik dan maar op de koop toe.