Misdaadcolumn: 'Waarom doen we in Nederland zo moeilijk?'

Het valt niet mee om in Nederland een reality-mis-daadprogramma van de grond te krijgen. Een blik achter de schermen bij de surveillancedienst wil nog wel lukken, maar zodra het gaat om moordonderzoeken slaat de koudwatervrees toe. Dan opeens blijkt hoeveel communicatiedeskundigen, publiciteitsstrategen, woordvoerders en recherchechefs een plasje moeten doen over een programmavoorstel. En ook hoe vaak er wordt vergaderd of andere redenen zijn waardoor een verzoek ‘eventjes blijft liggen’.

Ik kan erover meepraten, want ik heb in de loop der jaren genoeg vlieguren gemaakt in de televisiewereld. Oud-politie-woordvoerder Ellie Lust zei ooit tegen me: “Er wordt helaas vaker gekeken waarom iets niet zou kunnen dan waarom wel. Waarom zo moeilijk?” Ik heb inderdaad weleens moeten bedelen om een willekeurige oude foto van een plaats delict. Het hoefde niets bijzonders te zijn, als het maar wat authenticiteit aan de reportage toevoegde. Mijn geduld werd flink op de proef gesteld. Maar uiteindelijk kreeg ik ’m. Een foto van een grasveld, met heel in de verte een afzetlint.

Ik zet het allemaal wat scherp neer – want het gaat ook weleens goed – maar ik zie bijna wekelijks op Amerikaanse crimezenders hoe het ook kan. In programma’s als The First 48 Hours en The Murder Tapes krijg je werkelijk álles te zien.

Vanaf de eerste 911-melding tot aan het onderzoek op de PD, de aanhouding en de verhoren. Ook nabestaanden werken volop mee en lijken een aangeboren talent te hebben om, ondanks alle emoties, in passende en afgeronde quotes hun verhaal te doen. Je kunt het afdoen als sensatie-televisie, maar daarmee doe je het genre tekort. De Amerikaanse kijker mag best zien hoe het er in de overspannen samenleving aan toegaat en dat agenten niet alleen maar op macht beluste racisten zijn, want in die discussie is zo onderhand elke nuance zoek. Bovendien wordt er nauw samengewerkt met America’s

Most Wanted en Crime Stoppers USA, dus er is ook een opsporingsbelang. Het is altijd bijzonder om een vlotgebekte detective losjes aan het woord te zien over de laatste stand van zaken. Dat ziet er heel anders uit dan het stand-uppertje van een Nederlandse politiewoordvoerder, die de woorden op een goudschaaltje weegt en dan nog niet verder komt dan het bekende ‘daar kan ik in het belang van het onderzoek niets over zeggen’.

Het zal voor een groot deel cultuurverschil zijn waardoor de Amerikanen zulke gelikte crimeprogramma’s afleveren. En budget. Maar het helpt ook dat nieuwsploegen 24/7 op de weg zijn en agenten een bodycam dragen. Wat daaruit kan voortvloeien, hebben we kunnen zien in de Netflix-documen-taire American Murder: The Family Next Door. Ik zal niet te veel verklappen, maar het komt erop neer dat je aan de hand van bodycambeelden en homevideo’s van minuut tot minuut wordt meegenomen in een ijzingwekkend vermissingsdrama, dat uiteindelijk een gezinsmoord bleek te zijn. Je zit er ruim twee uur lang werkelijk met je neus bovenop, waardoor je de stijgende argwaan bij de agenten ziet groeien, de verdachte zich steeds dieper in de nesten ziet werken en vooral hoe ontstellend gewoon en alledaags het getroffen gezin was.

Echt the family next door.

De Amerikaanse crimeseries laten ook iets anders zien. Namelijk dat de Nederlandse recherche professioneler lijkt te werken dan homicide-teams daar. Het is best onthutsend om te zien hoe bijvoorbeeld sporen- en DNA-onderzoek er worden verricht. Niks witte pakken, gewoon spijkerbroek en cowboyhoed. En iedereen loopt maar wat rond op de plaats delict. En dat in een land waar in sommige staten de doodstraf wordt uitgevoerd. Er is maar weinig pech voor nodig om in beeld te komen voor een misdrijf dat je helemaal niet hebt gepleegd. Al zien we de laatste weken op tv dat je ook voor die situaties even Apeldoorn kunt bellen.