60 meter zeespiegelstijging? Dat kan toch niet!

Zeg broer, die voorspelde zeespiegelstijging van 60 meter, is dat niet een beetje overdreven? Waar moet al dat extra water vandaan komen?

“Wanneer je enkel rondkijkt in de bewoonde wereld, dan heb je helemaal gelijk. Daar ligt alleen ijs hoog in de bergen. In verhouding tot de oceanen zijn dat minieme hoeveelheden. Zelfs als al dat ijs in zijn geheel smelt, is er wat betreft zeespiegelstijging weinig aan de hand. Maar ver weg van de bewoonde wereld liggen de zaken heel anders. Op Groenland en op de Zuidpool, Antarctica, is in totaal honderd keer meer ijs voorhanden dan wereldwijd op alle bergtoppen tezamen.”

Waarom noem je de Noordpool niet?

“Dat ijs kan niet bijdragen aan zeespiegelstijging. Het noordpoolijs drijft immers op water. En ijs is groter én lichter dan water. Dus als dat allemaal smelt, vervang je bevroren water dat zweeft op water door ontdooid water dat zweeft in water. Dan draag je water van de zee naar de zee. Er gebeurt qua zeespiegelstijging dan zo goed als niets.”

Dat valt dus mee!

“Maar bij landijs gaat dit verhaal niet op. Als landijs smelt, dan draag je water van land naar zee. Zoals gezegd, gaat het dan om Antarctica en om Groenland. Dat is allemaal land. Maar dan wel land waarop een ijslaag ligt van –schrik niet – tot meer dan 3 kilometer dik. Een heel continent, Antarctica, gaat dus verscholen onder een kilometers dikke ijskap. Land dat we nooit zien.”

Als ik al dat ijs wegdenk, ligt Antarctica dan onder zee?

“Zonder ijs ligt toch nog ruim de helft van Antarctica boven de zeespiegel. Inclusief de dikke laag ijs is het zonder meer het hoogstgelegen continent ter wereld. Maar nu het probleem: als al dat ijs smelt, wat gebeurt er dan met het waterniveau rondom de Zuidpool?”

Dat stijgt toch?

“Nee. Dan zákt de zeespiegel rondom Antarctica. Dat klinkt raar, maar wanneer die immense hoeveelheid landijs smelt, dan verplaatst al dat water zich van het land naar de oceanen. De Zuidpool verliest daardoor massa en de oceanen winnen massa. De massaverdeling van de aarde verandert dus, waardoor ook de aardse zwaartekracht verandert. Dit zijn kleine veranderingen, maar het netto-effect is dat oceaanwater zich zal verplaatsen, weg van de Zuidpool. Aan de andere kant van de wereld, bij ons op het noordelijk halfrond, zal de zeespiegel daarom nog eens extra stijgen. Dat is allemaal allesomvattend bestudeerd en tot in detail uitgezocht.”

Maar dat zijn theoretische voorspellingen. Wordt die stijging van de zeespiegel ook écht gemeten?

“Sinds 1993 meten we met behulp van satellieten het gemiddelde waterniveau in de oceanen. Dat kan tot op de millimeter nauwkeurig. Zo kunnen we het gemiddelde effect van die enorme, steeds groter wordende hoeveelheid water, al dat gesmolten ijs dus, in kaart brengen. Aan alle data kun je zien dat wereldwijd de zeespiegelstijging versnelt. En dat is precies wat je verwacht te zien bij een opwarmende aarde.”

Je las een voorstukje van het nieuwste deel van de serie 'Koelmans knappe kop', waarin onze verslaggever Luuk Koelman zijn geleerde broer prangende (en lastige) vragen voorschotelt. Het complete verhaal lezen? Editie 29 van Panorama ligt nu in de winkel. Online vind je 'm op Tijdschrift.land en Blendle.