:max_bytes(70000)/https%3A%2F%2Fcdn.pijper.io%2Fcore%2Fpanorama-fallback2.png "https://cdn.pijper.io/core/panorama-fallback2.png")
Regels zijn regels. Behalve voor het OM
‘Justitie jaagt op lek,’ kopte De Telegraaf afgelopen vrijdag. Alweer, dacht ik toen bleek dat het om lekken van informatie ging rond de benoeming van een burgemeester. Nu betrof het Amsterdam, nadat er eerder een rel was ontstaan over hetzelfde probleem in Den Bosch. Die rel was overigens tweeledig: er was destijds vertrouwelijke informatie over de benoemingsprocedure gelekt naar een journalist van het Brabants Dagblad. Foei. En om dit staatsgevaarlijke fenomeen uit te pluizen, besloot justitie om de telefoongegevens van de betreffende journalist, Jos van de Ven, in kaart te brengen, en om een gesprek in een café tussen Van de Ven en een mogelijke bron af te luisteren. Toen ik het las, liet ik het even inwerken. Justitie vraagt telecomgegevens van een journalist op en probeert hem af te luisteren in een café. Dat mag. Maar alleen in heldere, bij wet omschreven, exceptionele gevallen.
Zoals wanneer Van de Ven een kop koffie met een actief lid van Islamitische Staat zou zijn gaan drinken, of telefonisch contact zou hebben met diens handlangers, terwijl die mogelijk een paar spijkerbommen in de Bossche Korte Putstraat tot ontploffing wilden brengen. Alleen is Jos van de Ven niet zo van de jihadisten. Vermoedelijk ging hij daar met iemand zitten die iets over de benoeming van de lokale burgemeester wilde vertellen. En of daar misschien iets niet aan deugde. Van de Ven deed daar dus wat een journalist hoort te doen: zijn werk. Voor justitie Oost-Brabant kennelijk een reden hem af te luisteren. De zaak kwam uit. En dus moest justitie zich weer eens uit een moeras kletsen, waarbij het ene excuus nog holler klonk dan het andere: ‘het had niet mogen gebeuren’ en ‘het OM hecht juist waarde aan vrije nieuwsgaring...’ Maar de volgende uitleg (‘achteraf oordelend is het OM Oost-Brabant van mening dat de inzet van deze opsporingsbevoegdheid mogelijk in strijd is geweest met de geest van de Aanwijzing toepassing dwangmiddelen tegen journalisten) is nog het meest zorgwekkend, nu die aangeeft hoe halfslachtig er door de magistraten tegen de kwestie aan wordt gekeken. Er is helemaal geen ‘geest’, want die ‘aanwijzing’ – en zeker de Europese wet – is namelijk kraakhelder: het mag niet, en als het bij uitzondering wél mag (extreme dreiging etc.) dan onder de voorwaarden van het inlichten van de parketleiding en het college van procureurs-generaal.
Dat laatste is niet gebeurd. De Europese wet gaat bovendien nog verder en vereist rechterlijke toestemming voor het afluisteren van journalisten. Dat heeft een reden. Voor je het weet verbrandt het OM je hele netwerk omdat niemand nog met journalisten wil praten. De kans is nu aanwezig dat de strafzaak tegen de bronnen van Jos van de Ven stukloopt. Een meevaller allicht, al zal de kwestie hun politieke carrières vast geen goed doen. In elk geval hoeven ze niet over hun schouder te kijken en evenmin eindigen collega’s door hen achter de tralies, of erger. Dat is anders wanneer het gaat om contacten tussen journalisten en criminelen, of mensen uit hun omgeving. Het afluisteren van dat soort gesprekken is ronduit gevaarlijk. De vergaarde informatie kan misschien niet direct tactisch worden gebruikt, maar via bijvoorbeeld het Team Criminele Inlichtingen (TCI) is de informatie zo witgewassen. Met alle gevolgen van dien. Zo staat de journalist opeens te boek als politie-informant, bijvoorbeeld omdat de bron zeker weet dat hij de betreffende informatie alleen maar met de betreffende verslaggever heeft gedeeld, of omdat hij er een ‘weerhaakje’ (een specifiek detail) in heeft gestopt. Iets dat criminelen weleens doen om journalisten, of hun eigen vakbroeders op betrouwbaarheid te testen. Het feit dat een crimineel met je praat, of hetgeen waar je samen over praat, kan bij bekendwording daarvan dus al leiden tot een hoop gelazer. Gelazer dat verder reikt dan beschadiging van een ambtelijke carrière. Neemt niet weg dat ik opnieuw mijn hart vasthoud als ik lees over het lek naar de benoeming van de Amsterdamse burgemeester. Helemaal nu we weten wie in Amsterdam de nieuwe hoofdofficier is. Dezelfde als destijds in Oost-Brabant.