Iedere dag het nieuws dat echte mannen interesseert

Panorama neemt een kijkje in de 'feestbajes' van Zaanstad

In de media staat de Zaanse gevangenis ook wel bekend als ‘feestbajes’. Maar klopt dat beeld?

JC Zaanstad, de 'feestbajes'

De gevangenisdeuren van JC Zaanstad werden voor Panorama wagenwijd geopend. Misdaadverslaggever Hettie Vos mocht exclusief een kijkje nemen en uitgebreid met medewerkers en gedetineerden praten.

Ik ken alleen de straat. En op straat gelden criminele wetten. Die zijn duidelijk.

Het is oog om oog, tand om tand. Je krijgt zoveel euro om iemand om te leggen en een lager bedrag om iemand in zijn knieschijven te schieten. Dat gold voor mij als duidelijkheid.”

Aan het woord is de 21-jarige gedetineerde F. Hij zit een gevangenisstraf uit in cluster Zuid in JC Zaanstad.

Het is er nieuw, het is er groot, het is er licht en het is er schoon. Het Justitieel Complex (JC) in Zaanstad. Ofwel de ‘Zaanbajes’ in de gevangenenmond. Een van de grootste gevangenissen van Nederland met maar liefst 68.000 vierkante meter oppervlakte, maar ook de modernste bajes van Europa. Vier jaar geleden is deze gevangenis gebouwd ter vervanging van de Bijlmerbajes in Amsterdam en De Koepel in Haarlem. Zonder plattegrond verdwaal je heel makkelijk in de wirwar van lange, betonnen gangen. De bajes is onderverdeeld in vijf clusters: Oost, West, Zuid en Noord. Er is ook een Penitentiair Psychiatrisch Centrum (PPC) gevestigd. In totaal is er plaats voor bijna duizend gedetineerden vanaf 18 jaar in het Huis van Bewaring (in afwachting van hun straf) of de gevangenis (na een door de rechter opgelegde straf).

Potten Nutella

De cellen zijn klein, ongeveer 12 vierkante meter, die je niet eens voor jezelf hebt. Twee gedetineerden delen een cel, enkele uitzonderingen daargelaten. Er is een stapelbed, dus de vraag is wie er boven en wie er beneden mag slapen. Er is een raam dat niet open kan en twee planken die, zo valt op, vooral gebruikt worden om etenswaar op te zetten. Met name potten Nutella zijn erg populair in de bajes. Elke cel heeft een eigen douche. Om toch nog een beetje privacy te hebben tijdens het douchen, hebben de meeste gedetineerden op ingenieuze wijze twee vuilniszakken aan elkaar geplakt die inkijk tegen moeten gaan.

Er is een hoop veranderd in het gevangeniswezen de laatste jaren. Sinds 2012 staan alle activiteiten binnen de muren in het teken van re-integratie in de samenleving.

Binnen beginnen om buiten te blijven

JC Zaanstad is een van de gevangenissen waar dit heel erg als norm verheven wordt. In de bajes van vroeger waren gedetineerden de hele dag aan het tafeltennissen of aan het kaarten. Er werd minder dan nu ondernomen om gedetineerden te motiveren om te werken aan hun toekomst. “Nadat je je straf had uitgezeten, stond je met een blauwe plastic tas met je persoonlijke spullen weer buiten,” zegt Simone, projectmedewerker in JC Zaanstad. “Zonder diploma’s, geen zicht op werk en geen inkomsten. Die zien we over een paar maanden weer terug, zeiden  we dan tegen elkaar. Nu is dat anders: vanaf dag één dat iemand hier binnenkomt, gaat diegene onder begeleiding direct werken aan een normale toekomst na zijn vrijlating: schulden afbetalen, wonen en dagbesteding. Binnen beginnen om buiten te blijven, is de slogan die wij hier hanteren.”

Top 600

Hier zitten veelplegers die high impact-crimes plegen en veel overlast bezorgen in het land. Sommigen staan in de zogenoemde Top 600 die in 2011 in het leven werd geroepen door de Amsterdamse burgemeester Van der Laan. High impact-crimes zijn onder andere woninginbraken, straatroven en overvallen, maar ook drugs gerelateerde misdaad behoort daartoe. Marcel is bewaarder in cluster Zuid waar jongens uit de Top 600 opgesloten zitten. “Deze jongens vereisen een andere benadering,” zo vertelt hij.

“Sommigen kunnen nog niet eens schrijven. Ze hebben vaak een laag IQ en zijn dus zwakbegaafd. Ze zijn gewend om op een makkelijke manier snel geld te verdienen. Je ziet ze hier ook allemaal binnenkomen in dure Armani-trainings-pakken, die al snel 1200 euro kosten. Deze jongens leven in een droomwereld, een MTV-wereld. Ze hebben te veel naar videoclips van rappers of naar pornofilms gekeken en denken dat dat het echte leven is. Hun beeld van hoe je met vrouwen moet omgaan, staat daardoor ver verwijderd van de realiteit. Er is daarom een interventie (een praatgroep, red.) in het leven geroepen: respectvol omgaan met vrouwen.”

Benieuwd naar de rest van het artikel? Je leest het in de Panorama van deze week. Of via Blendle natuurlijk. 

Wil je op dit moment liever niet de deur uit om een blad te kopen? Snappen we! Daarom bezorgen we nu gratis bij je thuis: vier keer Panorama op je pad, een euro korting per blad, gratis bezorging en (heel belangrijk) je zit nergens aan vast. Het stopt automatisch. Goed idee? Je regelt het hier.